Johannes Leiçarraga

Johannes Leiçarraga
Sexo	mascule
Nascentia	1525 (Briscous)
Decessso	1601 (La Bastide-Clairence)
Citatania	Francia
Occupation	lingüista , traductor , Bible translator [*] , pastor [*] , scriptor
Obras notabile	Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria [*]
Lingua	Middle French [*] , vasco
Identificatores
ISNI	0000 0001 2320 1831
VIAF	32021242
Commons	Johannes Leiçarraga

Johannes Leiçarraga Manta (tamquam cognoscite per Jean de Liçarragüe ) nasceva in 1506 in Briscous (Labort) e moriva in 1601 in La Bastide-Clairence. Le datos sur su juventute es pauco, ben ke on sape ke ille esset ordinate sacerdote. In 1559, ille deveniva partisan del reforma protestante, lo ke causava persecution e incarceration pro ille. Como altere protestantes, ille esseva proteguite per Juana III de Albret, reguina de Navarra. Ille esseva pastor del chiesa reformate durante tres decadas in La Bastide-Clairence, Basse-Navarra.

Traduction del Nove Testamento

Per initiativa del synodo de Pau celebrate in 1564, se traduceva le prime versionen del Nove Testamento in eusquera. Le edition conteneva tres libros:

• Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria (Le Nove Testamento).
• Calendrera , calendario de festivitates religuiose.
• ABC edo Christinoen instructionea , lectiones rudimentari pro apprender a leguer e le doctrina.

Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria esset impressite per Pierre Hautin in La Rochelle in le anno 1571, post haber essite reviste per quatro pastores vascos, le suletinos Sanz Tartas, Piarres Landetcheverry e Tardetz e Johannes Etcheverry, de San Juan de Luz. In le frontespicio appare le armar de Juana III de Navarra, ma non se declarava le traductor del obra. Le altere duo obras anque esseva publicate in 1571 in La Rochelle, fortia de le hugonotes, e includite alcunes scriptos sur le vita quotidiane del christiano. Criticos destaca le merito del traductor, proque se suppone ke le lingua in le qual il scribeva habeva un tradition scripte scarse, al minus in prosa. Ille se exigeva esser lo plus fidel possibile al texto original. Le necesssitate de traducer orationes subordinate lo portava a imitar le syntaxe del linguas romanicas. Investigatores apprecia le normas orthographic applicate quasi sin exception in tote le obra e il ha multe exemplos ke monstra le methodo de traduction systematic e meticulose ke ille debeva haber usate. Isto face pensar ke Leiçarraga, adjutate per un ekipa de collaboratores, creava praticamente ab nihilo un versionen standardisate del lingua pro poter traducer textos religuiose como exigeva le ideas reformiste.

On nota ke il scribeva pro vascohablantes de le Pais Vasco francese, ma non es clar le dialecto ke il usava, proque ille prendeva del labortano, bassonavarro e suletino. On pote pensar ke ille decideva crear un coiné del tres dialectos pro poter arrivar al publico le plus ample possibile. Alcun autores ha pensar ke ille mesme parlava iste mixtura de differente dialectos, e per isto se ha presentate le sequente theories:

• Piarres Lafitte se adhaere a lo ke le auctore mesme dice in le prologo, es a dicer, ke ille usava su eusquera natal, id est le labortano de Labort.
• Secunde Louis Lucien Bonaparte, le tres dialectos del Pais Vasco francese esseva unite a un tempore, e Leiçarraga scribeva quando ancora isto esseva le caso. Iste theoria ha un serio obstaculo, proque quasi solmente un seculo postea se scribeva in labortano, bassonavarro e suletino.
• Mathieu René Lafon affirma ke in ille tempore multe Bajonavarrans e Suletinos viaguiava al villa de Leiçarraga, Briscous. Anque le patres e avos del scriptor esseva de Baja Navarra e le assistentes assignate per le reguina de Navarra esseva Suletinos. Sic, illo explicarea le presentia del tres formas in lor textos.

Illo es importante considerar ke le costa de Labort ille tempore esseva de grande importantia economic a nivelllo europee, e ben ke illo non pertineva al Regno de Navarra, Leiçarraga utilisava le flexion verbal de iste reguion como base.

Pro le usso culto del linguague ke exigeva un traduction de iste natura e le fidelitate meticulose ke debeva esser exigite al texto original, ille habeva ke prender multe prestitos del latino in detrimente de parolas de origine vasc. Per exemplo, ille traducite "pescador de hombres" per "guiça pescadore", inves del castisan "guiça arrançale". In un latere, ille esseva innovative in le usso del lexico culto, ma in un altere latere, multo archaic in le morphologia e le phonetica. Similmente al caso de Juan Pérez de Laçarraga, on pote trovar tracce lingüistic anterior al seculo XVI.

Prime apparition litterari de plure terminos

In su traduction del Novo Testament in eusquera in 1571, le termino adaptate al dialecto navarro-laburtano "heuscal herria" appare e on face referentia al nivell de dialectalisation del eusquera.

Gaineracoaz den becembatean, batbederac daqui heuscal herrian quasi etche batetic bercera-ere minçatzeco manerán cer differentiá eta diuersitatea den .

Pro le resto, omne sape ke in Euscal Herria, de un casa al altere, il es differente e divers le maniera de parlar .

Heuscalduney, Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria