Wikipedia

Cerga

Cergac cergadunari egoquitze çaizquion tributu eta çamac dira, [1] herritarrec nahitaez ordaindu beharco dituzten cembatecoac, gastu publico ei erançuteco. Çuceneco ac edo ceharcaco ac içaiten dira.

Cerga-bilçailea , Pieter Brueghel gaztearen lana.

Çuceneco cergac aurretic cerrenda arauemaileetan icendatuac içan direnec ordaincen dituzte, ondassunezco edo rentazco escuarteac dituztelaco eta precioetan bertan jassanarazteco egoquieraric ez delaco. Horrelacoac dira ondarecoac, rentacoac, oinordetzacoac, eta abar. Ceharcaco cergac, berriz, cergapecoa identificatu beharric gabe ordaincen dira, productu bat erostean edo cerbitzu bat ordaincean, berceric gabe Balerauco/valio Eransiaren gaineco Cerga edo BEÇa, muga cergac ... eta guero consumitzaileei jassanarazten çaizte. Hartara, merkatariec eta fabricatzaileec, de facto , statuaren conturaco cerga cobratzaile moduan jarduten dute.

Era ascotaco cergac daude: elkarteen gaineco cerga , empresen mozquinac çamatzen dituena; oinordetzen eta dohaincen gaineco cerga, heriotzagatico edo jaraunspenezco oinordetzagatico dohainçac eta vicien arteco dohainçac çamatzen dituena; ondarearen gaineco cerga, persona physico baten ondassunen mulçoa çamatzen duena landa lurreco eta hiri lurreco sailac, balerauco/valio higuicorrac eta abar. Eçagunena eta nocituena Persona Physicoen Rentaren gaineco Cerga da (PFEZ) languile guztiei lansaritic kencen derauetelaco. Beraz, lansaripecoen rentac cergapetzen ditu. Historicoqui, XVI. mendean, itsas cergac otura icendapenaz aiphatzen dira Guipuzcoan.

Historia Aldatu

Lehen cerga systema eçaguna Ancinaco Egypton sorth cen, C.a. 3000-2800 inguruan, Ancinaco Imperioaren lehen dynastian . [2] Garai hartaco documentationeac derauco/dio faraoiac bira bat eguiten çuela bi urthez behin bere resuma ossoa cehar, mempecoen cergac bilceco. Berce aurrecari batzuc dira gari alearen salerosquetan careharri edo papiroac ordaindu beharra regueari. [3]

Biblian aguercen dira cergac, Joseph Nazarethecoaren Hassieran :

« Uztaroan, borcetic bat faraoiari emanen deraucoçue/dioçue eta berce laurac çuençat içanen dituçue, ereiteco eta ceuec, ceuen haurrac eta etchecoac mantenceco. [4] »

Joseph erraitn ari citzaion Egyptoco herriari nola banatu behar cituen laboreac, çathi bat faraoiari emaitec ; hori da, narrationearen arauera, uztaren borcena (% 20) cen cerga.

Gueroago, Persiar Imperioan , cerga systema regular eta irauncorra C.a. 500. urthean antholatu çuen Dario I.a Handiac , satraperri bakoitzean egoquituta applicatu bacen ere. [5] Sarritan, cerga tasa desberdinac ceuden Imperioco hogueita hamar bat satraperrietan, horietaco bakoitza bere productivitatearen arauera evaluatzen baitzen. Satraparen ardura cen ordaindu beharreco cembatecoa bilcea eta emperadoreari bidalcea gastuac kendu ondoren. Adibidez, Babyloniac cergueta gasturic handiena içan çuen, ciurrenic lehengai ugari eta ascotaricoac cituelaco: milla cilhar talentu eta laur hilabetheco janhari hornidura armadarençat. Indiari dagoquione , urrhe ekoizpen handico provincia cenez, cerga urrhe hautsetan ordaindu behar çuen. Egypto , Persiar imperioaren aleteguitzat harcen çutenez, 120.000 gari neurri eta 700 cilhar talentu emaiter cegoen behartuta. Aitzitic, persiar herritarrec ez çuten cergaric ordaincen, baina edonoiz armadari cerbitzatzera deithuac içan citezqueen. [6] [7]

XI. mendean , India islamiar nagussitassunaren mende cegoenean, aguintariec jizya eçarri çuten (musulman ez cirenen gaineco cerga), haric eta Acbar Handiaren reguealdian (1556-1605) indargabetu çuten arte. [8]

XVII. mendearen hassierati , Europan cergac bilceco helburuaz emandaco arau eta documentu ugari dago. Hala ere, çaila da leku eta garai bakoitzeco cerga mailac alderatzea; içan ere, hedadura, sorthutaco fluxu economicoa eta garaico ekoizpen cifrac ez daude escuragarri. Franciaco Statuaren diru-sarrerac —diru-sarrerac ken gastuac—, 1600ean 24.300.000 millioi libera baciren, 1650ean 126.860.000 libera içan ciren, eta, pixca bat gutiago, 117.990.000 libera mende amaieran, 1700ean. [9] Çor publicoa 1,6 bilioi libera içan cenean 1780tic 1789ra bitartean, Statuaren diru sarrerac 421.500.000 millioi libera içaiter iritsi ciren. Cergac, azquen ondassunen ekoizpenaren percentage guisa, % 15etic % 20ra iritsi ciren XVII. mendean, Francian , Herbehereetan edo Suedian . Franciaco Iraulçaren garaian, Europan bildutaco cergac içugarri handitu ciren, eta guerra civila luçatzen cen heinean, Europaco governuac centralizatuagoac eta cerguen bilquetan aditu bihurtu ciren. Hazcunde hori handiagoa içan cen Anglaterran , cerga carga % 85 inguru handitu baitzen aldi horretan. Biztanleco cerga sarrerac ia sei aldiz haci ciren XVIII. mendean cehar, baina hazcunde economico jarraitua içan bace ere, carga handieguia içan cen norbanaco bakoitzarençat. [9]

Helburuac Aldatu

  • Helburu fiscalac: Ceharcaco modu batez behar publicoaren beharrac assetzen dituen cergaren erabilera da. Hots, cergac bildu eta bilquetan lorthutacoarequin (dirua) cerbitzu publicoen gastuac diruztatzeco erabilcen da.
  • Helburu ez fiscalac: Çuceneco moduan, herri-onura eta -beharriçanac assetzen dituen cergaren erabilera da. Adibidez tabacoari eçarritaco edo alcoholari eçarritaco cergac.
  • Helburu mixtoac: Aurreco bi definitioneen bateraco helburua da.

Cergaren elementuac Aldatu

  •  
    Cerga ordainqueta , Jaumonco careharria, II - III . Mendea, Metz , Musée de la Cour d'Or -en gordetacoa.
    Cerga-eguitate a: tributua ordainceco bethebeharra sorcen duen eta leguearequin bat dathorren egoera eta eguinçac. Ondassun baten salmentac, renta bat içaiteac, escubide economicoen titularra içaiteac, ondassunen jabetzac, oinordetzagatico escubide edo dohainçac.
  • Çordun a: çorra itzuli behar duena, leguez tributua ordaincera behartuta dagoen persona physico cein juridicoa. Cergaduna eta cergadunaren ordezco arduradun legala berheizten dira, hau da, lehenengoa legueac eçarritaco tributu-çamari lothuta dago eta bigarrena, aldiz, bethebehar formal eta materialetara lothuta dago.
  • Harcecodun a: cerga bilquetaren ondorioz onuradun bilhacatzen den eracunde administrativoa da eta honen ondorioz, bere aurrecontuetan cergarequin lorthurico tributua barneratuco duena.
  • Cerga-oinharri a: cerga-ekitaldiaren quantificacioa eta valorationea da eta cergaren bethebeharra cehazten du. Diru-copuru bat da, baina berce seinale batzuc ere içan daitezque, adibidez, etche batean vici diren persona copurua, bencina -litroac, alcohol-litroac edo cigarreta -copurua.
  • Cerga-tasa : çama calculatzeco xedearequin oinharri cergagarriarequico applicatzen den proportionea da. Proportione hau fincoa edo aldacorra içan daiteque.
  • Cerga-cuota: çamac açalcen duen copuru fincoa edo cerga-tasa edo oinharri cergagarriaren arteco biderqueta.
  • Cerga-çorra : kencarien murrizquetequin eta igo daitezquen errecargüequin lorcen den azquen emaitza da. Azquen emaitza hau eçarritaco arau eta proceduren bitartez ordaindua içan behar çaio harcecodunari.

Cergaren oinharrizco hastapenac Aldatu

Ogassun Publicoaren oinharrizco quezquetaco bat systema imposatzaile honen erizpide eta principioac fincatzea içan da, honela systema optimo guisa qualificatua içaiteco.

  • Çucentassun principioa: natioe bateco biztanleriac berauen ahalmen eta gaitassun economicoen proportionean, governuaren mantenuan lagundu behar dute. Biztanleen ekarpenec, imposatutaco ordainquetequico çucentassuna edo çucentassun falta islatuco dutelaric.
  • Segurtassun principioa: cerga guztiac fincoac içan behar dira funsezco elementuei dagoquienez (objectua, salvuespenac, tarifac, ordainqueta epheac, arau-hausteac eta cigorrac), aguintarien nahieraqueriazco eguinça saihesteco.
  • Erossotassun principioa: cerga guztiac ordaindu behar dira garai eta modu cehatzetan, hau dela eta, systemac cergadunari onguien dathorquion garaiac ahalbidetzen derauzquio cerga guztiac jasso ahal içaiteco.
  • Principio economicoa: cergaren cembatecoa ahalic eta handiena içan behar da baina cergadunarençat larria içan gabe.

Cerga motac Aldatu

Cerga-tasac Aldatu

 
2005eco OECD herrialdeetaco guehieneco eta gutieneco cerga-copuruac.

Cergac, oro har, porcentaietan calculatzen dira, valore particular batequico, cerga-oinharri , cerga-tasa edo alicuota beçala icendatuz honela sailcatzen dira:

  • Cerga guehicorra : Renta ta aberastassuna handiagotzen diren heinean cergaren ehunecoa ere handiagotu eguiten da. Adibidez: Persona Physicoen Rentaren gaineco Cerga, Aberastassuna eta Fortuna Handien Cerga…
  • Cerga guticorra : Renta ta aberastassuna handiagotzen diren heinean cergaren ehunecoa gutitzen da. Çuceneco cergac gutitzen badira, ceharcaco cergac handiagotzen dira, inflationea handituz.

Cerga guehicorrac renta chiquiagoa duten personen çama murrizten dute, beraien diru-sarreren ehuneco chiquiagoa ordaincen baitute. Hau cerbait ona beçala ikussi daiteque edo raçoin pragmaticoengatic eguin daiteque, içan ere, negocio chiquiagoco registro eta çailtassun maila baxuagoa behar duelaco. Batzuetan cerga, cerga guehicor edo cerga guticor guisa sailcatzen da renta baxuagoco personen effectua onuragarriagoa edo desegoquiagoa içan deçaten. Baina termino honen erabilera informalac ez du onharcen guehicorraren edo guticorraren definitione arguiric.

Cerga guehicor edo guticorren inguruco eztabaida “ondare garbiaren” cerga-principioari lotzen çaio, eta “gaitassun fiscala” edo contributionearen principioa aiphatzen du. Cerga guehicor edo guticorren inguruco eztabaida "equitate" cerga-principioari lotzen çaio, eta "gaitassun fiscala" edo contributionearen principioa aiphatzen du. Horrela, cergaren equitate horizontal eta verticalaren adigaia sorcen da. Equitate horizontalac, renta berdina, consumo edo ondare berdina dutenec, Ogassunari neurri berean erançun beharco deraucotela/diotela derauco/dio. Equitate verticalac deruco/dio , renta, consumo edo ondare altuagoarequin, “ahaleguin berdintassuna” lorceco ekarpena ere handiagoa içan beharco liçatequeela derauco/dio. Azquen adigai honi beguira, "guticorraren" terminoaren erabilera orocortu eguin da gutiago dutenen cergac ordainceco ahaleguin handiagoarequin. Hau da, BEÇaren casuan, alicuota cerga laua içanez, lehen mailaco beharrezcotzat jotzen diren productuetan jassan beharreco cerga-ahaleguina handiagoa da renta maila baxuagoco biztanleriaren gain.

Çuceneco eta ceharcaco cergac Aldatu

 
Video hau Ikusguela projectuaren parte da. Videoac dituzten articulu guztiac ikus ditzaqueçu hemen clic eguinez guero.
Çuceneco cergac eta PFEÇa ulerceco videoa.
  • Çuceneco cerga : persona edo empresac çucenean cergapetzen dituzten cergac dira, etequina lorthu dutelaco edota bere jabetzaco ondassun bat erabilceagatic. Beraz, cergapeco personaren edo personaren economia ahalmena hainçat harcen dute [10] .
  1. Persona Physicoen Rentaren Gaineco Cerga (PFEZ): urthe naturalean lurralde batean (adib: Guipuzcoan) egoitza duten personec lorthurico renta çamatzen du. Cergadunaren egoera personalac eta egoera familiarrac contuan içaiten dira cerga hau applicatzeracoan, honela, berdintassun, orocortassun eta guehicortassunaren principioei jarraituz.
  2. Elkarteen gaineco Cerga (EZ): subjectu passivoec rentatic lorthurico mozquina çamatzen du. Merkataritza-batzuec lorth dituzten etequinen araueraco çorra da.
  3. Ondassun Higuiecinen gaineco Cerga (OHZ): ondassun higuiecin landatar eta hiritarren balerauco/valio catastrala cergapetzen du.
  4. Oinordetza edo Dohaincen gaineco Cerga (ODZ): Jaraunspen edo dohainçaren bidez edocein oinordetza tituluz ondassunac eta escubideac escuratzean, baita Vicitza asseguruen contractuen bidez jassotacoaren cembatecoa bethi ere, assegurua contractatu duena eta onuraduna persona ezberdinac balira. [11]
  5. Aberastassunaren eta Fortuna Handien gaineco Cerga (AFHZ): persona physicoaren tituluduntasumpean dituen ondassun eta escubide economico guztiec ossatzen dute, eta persona physicoaren çama, çor eta bethebeharrec gutitzen dute.
 
Video hau Ikusguela projectuaren parte da. Videoac dituzten articulu guztiac ikus ditzaqueçu hemen clic eguinez guero.
Ceharcaco cergac eta BEÇa cer den açalcen dituen videoa.
  • Ceharcaco cerga : consumoaren gaineco cergac dira, hau da, ahalmen economicoaren isla dira. Cergadunaren rentan çucenean eraguiten ez duen arren, productu edo salgaien costuan eraguiten du [10] .
  1. Balerauco/valio Eransiaren gaineco Cerga (BEZ): consumoaren gaineco ceharcaco cerga da, ondassuna erossi edo cerbitzu professionalac jassotzeagatic consumitzaileec jassan beharreco cerga.
  2. Ondare Escualdaquetac eta Eguinça Juridicoen gaineco Cerga (OEZ/EJDZ): Bigarren escuco etchevicitza edo ibilgailua erosteagatico cerga da, cerga hau salerosquetaren valioari applicatzen çaio. Hau dela eta, bigarren escuco salerosquetetan ez da Balerauco/valio Eransiaren gaineco Cerga (BEZ) applicatzen. [12]
  3. Cerga berheciac (alcoholaren, tabacoaren eta hydrocarburoen gainean, erraiteraco): cerga berheciac consumo jaquin batzuei eçarcen çaizten ceharcaco tributuac dira.

Cerga objectivo eta subjectivoac Aldatu

 
"Nationen Aberastassuna" liburuaren açala, Adam Smith , 1776.
  • Cerga objectivoa : ez du contuan içaiten cerga hauec ordaindu behar dituen persona physicoaren egoera personalac. Persona Physicoen Rentaren gaineco Cergan adibidez, personaren egoera contuan içaiten da, elbarria den, cembat seme dituen… eta egoera hauen arauera calculatzen da cuota.
  • Cerga subjectivoa : contuan harcen ditu cerga hauec ordaindu behar dituen persona physicoaren egoera personalac. Garagardoaren cergan adibidez, ekoitzitaco copuruaren functionean eçarcen da, persona physicoen egoerac contuan içan gabe. [13]

Cerga real eta cerga personalac Aldatu

Cerga realec persona jaquin batequin lothu gabe, gaitassun economicoaren adiarazpenac cergapetzen dituzte. Cerga personalac bihurcen dira aldiz, persona jaquin batequin çucenean relationaturic, gaitassun economicoaren adiarazpenac cergapetzen dituztenean.

Adibidez, Persona Physicoen Rentaren gaineco Cergac içaera reala du soldatac, empresarien mozquinac, alocairuac edo lorthutaco interessac cergapetzen dituenean. Aldiz, Persona Physicoen Rentaren gaineco Cergac içaera personala içanen du çucenean persona jaquin baten rentaren gain eraguiten duenean. Ohico içaera personala duten cergac dira Persona Physicoen Rentaren gaineco Cergac, Elkarteen gaineco Cergac eta Aberastassunaren gaineco Cergac. Hala eta guztiz ere, cerga hauec ez dute bethi içaera hau, egoiliarrac (bertacoac) ez diren personen rentaren gaineco cergac içaera realeco cergac dira. Ez egoiliarrec, cerga horren declarationea aurkeztu beharco dute herrialdean lorcen dituzten renta bakoitzeco. [14]

Berehalaco Cergac eta Aldizcaco Cergac Aldatu

Berehalaco cerguetan , cerga eguitatea noizbehincaco dembora jaquin batean eguiten da, erraite bateraco, ondassun bat erostean edo berce persona baten dohainça jassotzean. Aldizcaco cerguen casuan, cerga eguitatea luçaro mantenduco da demboran cehar, casu horietan, legueguinac iraupen luceco cerguen epheac demboran cehar banatzen ditu. Rentaren gaineco cergaren cergapetzea ethengabeco phenomenoa da, baina legueac urthero cergapetzen du. [15]

Cerga sailcapena (ELGA) Aldatu

Economia Lanquidetza eta Garapeneraco Antholacundearen (ELGA) Cerga sailcapena: [16]

  1. Renta, irabaci eta capital irabaci individualen gaineco cergac.
  2. Elkarteen gaineco, irabaci eta capital irabaciaren gaineco çorrac.
  3. Berce batzuc
  1. Languileac
  2. Empresaburuac
  3. Beregain eta languileac
  4. Cergac
  • Esculan eta languileen nominen gaineco cergac
  • Jabetza ren gaineco çorrac
  1. Higuiecinen jabetzaren gaineco aldizcaco çorra
  2. Aberastassun garbiaren gaineco aldizcaco çorra
  3. Jaraunspen , oinordetza eta dohaincen cergac
  4. Finança eta capitalaren transactioneen cergac
  5. Cerga ez aldizcacoac
  1. Ekoizpen,salmenta, transferencia, alocatze eta ondassun eta cerbitzuen escaincen gaineco cergac.
  2. Ondassun eta cerbitzu specificoen gaineco cergac
  3. Ondassun specificoequin lothutaco jardueretan erabilera edo garapena erabilcearen edo baimeneraco cergac (liçançac).
  • Berce cerga batzuc
  1. Exclusivoqui negocioec ordainduac
  2. Berce batzuc

Existitzen diren cerga ereduac Aldatu

Helburuac eta ondorioac Aldatu

Statuec historian cehar cerguen bidez lorthutaco funsa erabili içan dute administratione functioneac finançatzeco, hala nola, guerraren gastuac, ordena publicoaren eta leguearen applicatioea , jabetzaren babesa, eguitura economicoaren financiacioa (physicoa eta bureaucraticoa) eta governu baten eguneroco eraguiquetac. Statu modernoetan, cerbitzu publicoac eta onguiçatecoac finançatzeco ere erabilcen dira, hala nola, hezcunça , ossassuna , pensioneac , langabeençaco onurac eta garraio publicoa .

Governuec cembait cerga mota erabilcen dituzte cergac ordaindu behar dituzten jardueretan parte harcen duten guiçabanacoen edo sectoreen artean cerga carga banatzeco, eta, aldi berean, valiabideac banacoen eta populatione baten guiçarte classeen artean birbanatzeco. Historicoqui, pobreen cerguec eusten ceraucoten/cioten nobleciari ; economia modernoetan, berriz, guiçarte segurança gende beharsuenei, desgaitassunen bat dutenei eta retiratuei lagunceco diseinatzen dira cergac, bethiere languile classearen valiabideetan oinharrituta. Gainera, cergac erabilcen dira eremu militarra finançatzeco edo babesteco, jarduera macroeconomicoan eraguiteco ( politica fiscalaren bidez) edo economia baten barruco consumo edo langabecia ereduac aldatzeco, transactione batzuc berceac baino hobeac içan daitecen. [17]

Asmo horiec 4R deithuricoetan laburcen dira, anglesezco hitz hauen sigla: revenue (Statuarençaco iru sarrera economicoac), redistribution (class aphalei erançuteco auquera), repricing (cembait consumo eta ohitura bulçatu edo uxaraztea) eta representation (herritarrac beren ordezcariequin lotzea, dirua cudeatzeagatic erançuquiçunac escatzen dituztelaco). [18]

Oinharrizco functioneac Aldatu

Evidencia empiricoac ohartarazten gaitu cerguec eta diru sarreren transferenciec nabarmen murriztu deçaquetela pobrecia herrialde guehienetan, populationearen onguiçateac BPGaren borcena behar baitu, gutienez. [19] [20]

Cergac populationearen eçaugarrien arauera doitzen ahal dira, populationearen sectore bat edo bercea guehiago cergapetzeco. Beraz, cilhegui içan daiteque biztanleriaren çathi bati ekarpen handiago eguin behar içaitea, eta, aldiz, ekarpen chiquiagoa jasso eta gaineracoençat escuragarri dauden diru sarrerac handitu behar içaitea. Cerguen berezco eguinquiçun dira:

  • cultura sustapeneco politica adiaraztea;
  • berdintassun politica, diru sarrera osso chiquiac dituen populationearen alde;
  • escualdeen aldeco politicac edo sustapen economico nationala;
  • jocabidea aldatzeco politica, ondassun edo cerbitzu jaquin batzuen gaineco cergac guehituta, haien consumoa murrizteco.

Doctrina fiscalac Aldatu

 
Nationeen Aberastassunaren içaera eta ithurriei buruzco saiaquera lanaren bigarren liburuquiaren hassieraco orrialdea, edo Adam Smithen Nationeen aberastassuna (1. editionea).

Adam Smith scotiarra içan cen cerga arauen aitzindari modernoa. 1776an arguitaratu çuen bere ikuspeguia Nationeen aberastassuna saiaquera , cerga politica onaren oinharriac definituta: justicia , simpletassun eta neutraltassuna. [21]

Hala ere, badira berce pensamendu ildo batzuc, equitate principioa aldezten dutenac, hau da, ahaleguin maila bera escatzen derauena cergadun guztiei. Bi motatacoa içan daiteque:

  • Cerguen modulu verticala, «contributione ahalmenarequin» bat dathorrena, aberatsei cerga handiagoa escatzen derauena. Cerga progressivoac guiçartearen sectore jaquin bati eçarcea erran nahi du.
  • Equitate horizontalac tractu berdintassuna escatzen du anceco egoeretan. Categorien araueraco salvuespenen aurka dago.

Cerga principioac Aldatu

Hassiera batean, liberalismo anglesac aldeztu çuen statu cerguen processua, batez ere Adam Smithec , ceinac justicia, simpletassuna eta neutraltassuna fiscalitate onaren aguinduac direla aldarricatu baitzuen. Consideratione horiec osso garrancitsuac içan ciren liberalismo classicoan , cerga ez cenean araço economicotzat harcen. Gaur egun, dogma haiec çalançan jarcen dira, eta, raçoitutacoaren aurka, politica fiscala ascotan erabilcen da consumitzailearen edo merkatuaren jarreran eraguiteco, une edo sectore jaquin batean, aguintaritzac functionamendu charra dagoela uste badu. [22]

Justicia Aldatu

Cerga systema bat bidezcoa edo justua da gende guztiac, pobreenetic aberatsenera , ordainceco ahalmenaren proportione çucenean eguiten duenean cerga ekarpena. Justicia fiscalaren definitionea progressionearen principioan implicitu dago: guehien irabazten duenac irabaciaren çathi handiago batequin lagundu behar du, bere diru sarreren çath handi bat ez baitago oinharrizco beharrequin beharrequi compromittituta.

Simpletassuna Aldatu

Smithen arauera, cerga systema simple bat da erraz uler daitequeena ―erraz calculatzen da ordaindu behar den cembatecoa― eta cergadunarençat costu chiquicoa dena. Era berean, governuac erraztassun bera içan behar du cergadunac behar çuena ordaindu othe duen controlatzeco.

Neutraltassuna Aldatu

Neutraltassunac erran nahi du cerga systemac ez duela economiaren bilhacaera naturalean eraguinic içan behar. Hau da, ez du eraguinic içan behar empresen lehiacortassunean eta erabaquietan, ez eta consumitzaile edo cergadunaren jarreran ere.

Adostassuna Aldatu

Systema fiscalac Statu batean duen garranciaz adostassun orocorra dagoela erran daiteque; horrec cilheguitassuna emaiten derauco/dio Statuari, herritar mota guztien gaineco cergac arautzeco. [23] Democracia batean, ulercen da cergaduna bat dathorrela, ordaincen duen cerga copuruaz. Bi arau nagussic theorizatzen dute cerga systemaren cilheguitassuna onharcea.

Cergaren precioa Aldatu

Guiçarte contractuaren theorietati hurbil, eta, berheciqui, cerguen diruaren edo balerauco/valio eransiaren gaineco cergaren egungo thesi liberalaren ondorioz, statuac emandaco cerbitzuengatic cergadunac ordaindutaco precioaren gaineco cerga aztercen du.

Idea horrec legitimatzen du cerga: statuac emandaco cerbitzuen valioa cerga carga baino handiagoa bada, cerga hori baztertu eguin ebha4r da; egungo corronte physiocratac aldeztu çuen doctrina da: [24]

« Arriscu bat, hau da, ondassun edo cerbitzu baten precioa, bere gain harceco gaitassuna bermatzen ez duen cerga oro abandonatu behar den cerga bat da. »
Émile de Guirardin

Elkartassun cerga Aldatu

Elkartassun cergaren theoriac socialista reformistec arguitaratutac lanetan aguertu ciren. Thesiaren arauera, elkartassun fiscala ecimbercecoa da guiçarte lothurac mantenceco. [25] Identitate collectivoaren sustapenean eta costu communac finançatzeco erabilitaco cergan oinharritzen da, baina aberastassuna birbanatzeco ere erabilcen da, guiçarte coherenteagoa eta cohesionatuagoa sustatuz.

Cerga ideala Aldatu

Autore asco saiatu dira cerga bakar bat sorcen, bilceco erraça, bidezcoa eta gardena içanen liçatequeena. [26]

Physiocratec lurraren gaineco cerga universala defendatzen dute. Émile-Justin Menier eta Émile de Guirardin franciar politicariec jathorrizco capitalaren gaineco cergac sorcea aldezten dute. Berriquiago, 1978an, James Meade Nobel saridunac gastuaren gaineco cerga proposatu çuen.

Berce economialari batzuec, ordea, cerga bakarraren hypothesia çalançan jarcen dute, cerga ithurri ugari egonda desberdintassuna murrizten eguiten baita, cergadunen artean iruçur eguiteco auquerac lausotuz eta desaguerraraciz. Voltaireren arauera, cerga bakar batec berceen acatsac compensa ditzaque, baina, azquen batean, cerga asco dituen systema bat baino bidegabeagoa içanen liçateque, ez baitzaio cerga aphalagoa egozten diru sarrera chiquiac dituenari.

Cergaren eraguina Aldatu

Legueac eçarcen du norc ordaindu behar dituen cergac. Hala ere, theoria economicoaren arauera, cerga baten ondorio economicoec ez dute eraguiten, nahitaez, cergadun ordainçaileen gainean. Cergaren eraguina, hau da, cergaren carga fiscala jassotzen duen subjectua, merkatuac cehazten du. Adibidez, productu baten gaineco cergaren casuan, eraguina içanen da precio berriarequin escainitaco eta escatutaco copuruac nola aldatzen diren (hau da, escainçaren eta escariaren elasticotassuna ). Salçaileac xurga deçaque cerga (cergaren aurretic precioa beheratuta) edo consumitzaileac (cergaren ondoren precioa goratuta). Escainçaren elasticotassuna chiqui bada, cergaren çathiric handiena hornitzaileec ordainduco dute; aldiz, escariaren elasticotassun chiquia bada, çathiric handiena consumitzaileac ordainduco du. Salçailea empresa lehiacorra bada, cerga carga bere elasticotassunen araueraco ekoizpen factoreetara transmittitzen da; horren barruan sarcen dira languileac ( soldatac gutituta , investitzaileac ( actioneen valioa galcea) eta jabeac ( renta chiquiagoa ). [27]

Harreman hori arguitzeco, adibide bat har daiteque: productu baten merkatu precioa 1,00 € da, eta salçailearen bidez berrescuratu behar den productuaren gainean 0,50 €-co cerga eçarcen çaio (ceharcaco cerga, BEÇa den beçala). Luxuzco productua bada (adiera economicoan), salçaileac cergaren percentage handi bat xurgatuco du (escainçaren elasticotassun aphalaren edo escariaren elasticotassun handiaren ondorioz). Hala, salçaileac productuaren precioa 0,70 €-ra beheratu deçaque, erosleac, cerga ordaindu ondoren, 1,20 € ordain deçan, hau da, cerga aurretic ordaincen çuena baino 0,20 € guehiago. Erosleac 0,20 € ordaindu behar du, eta salçaileac 0,30 € ordaindu behar du (cerga aurretic precio merkeagoa ipinita). [28]

Ancinaco cergac Aldatu

Aro Modernoan cerga systema orocortuac eçarri aurretic, cerga moduco ekarpenac ciren, berceac berce, hauec:

Referenciac Aldatu

  1. ↑ «Cer da... Cergac» Arguia (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  2. ↑ (Anglesez «Taxes in the Ancient World» Almanac (web.archive.org) 48. bol., 28. zc 2002-02-04 (Noiz consultatua: 2023-08-11) .
  3. ↑ Olmert 1996 , 41 orr. .
  4. ↑ «Biblia/Hasiera, 47:24 — Wikiteca» eu.wiquisource.org (Noiz consultatua: 2023-08-11) .
  5. ↑ (Anglesez «Darius I (Darius the Great), Quing of Persia (from 521 BC)» web.archive.org 2023-01-23 (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  6. ↑ History of Iran (Persia). History World .
  7. ↑ (Anglesez «History of Iran (Persia)» web.archive.org 2023-03-07 (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  8. ↑ (Anglesez Esposito, John L.. (2016). Islam : the straight path. New York: Oxford University Press ISBN 978-0190632151 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  9. ↑ a b (Anglesez Hoffman, Philip T.; Norberg, Cathryn. (1994). Fiscal crises, liberty, and representative government, 1450-1789. Stanford University Press ISBN 978-0804722926 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  10. ↑ a b «Cergac - EconomiaEtaCergac» economiaetacergac.guipuzcoa.eus (Noiz consultatua: 2019-03-01) .
  11. ↑ «Oinordetza eta Dohaincen gaineco Cerga (ODZ) - Educación tributaria - Bizcaia.eus» web.bizcaia.eus (Noiz consultatua: 2022-06-27) .
  12. ↑ «Ondarearen gaineco Cerga (OZ) - economiaetacergac - economiaetacergac» ORAIN Guipuzcoa (Noiz consultatua: 2022-06-27) .
  13. ↑ Juan., Ferreiro Lapatza, José. (2006). Curso de derecho financiero español : institutiones. (25a ed. arguitaraldia) Martial Pons ISBN 8497683447 . PMC 180756100 . (Noiz consultatua: 2019-03-01) .
  14. ↑ [ http://www.bizcaia.eus/Ogasuna/Cerga_Arauteguia/Indarreco_arauteguia/pdf/eu_12_2013.pdf?hash=9907044d3dde0a6b1c42b18e07c05b6d&idioma=EU «12/2013 FORU ARAUA, abenduaren 5ecoa, Ecegoiliarren Rentaren gaineco Cergari buruzcoa (BAO Abenduaren 13coa)»] (Adobe Acrobat Document) BAO (Noiz consultatua: 2019/03/04) .
  15. ↑ Juan., Ferreiro Lapatza, José. (2006). Curso de derecho financiero español : institutiones. (25a ed. arguitaraldia) Martial Pons ISBN 8497683447 . PMC 180756100 . (Noiz consultatua: 2019-03-04) .
  16. ↑ (Gaztelaniaz) «Typos de impuestos» Encyclopedia Financiera (Noiz consultatua: 2019-03-01) .
  17. ↑ (Gaztelaniaz) Facultad de Derecho - Universidad Autónoma de Madrid. (2016). «Desigualdad y riqueça» AFDUAM (Annuario de la Facultad ed Derecho) 20 ISSN 1575-8427 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  18. ↑ (Anglesez Çucman, Gabriel. (2016). The hidden wealth of nations : the scourgue of tax havens. University of Chicago Press ISBN 978-0226422640 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  19. ↑ (Anglesez Cancian, Maria; Danciguer, Sheldon. (2009). Changuing poverty, changuing policies. Russell Sague Foundation ISBN 978-0871543103 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  20. ↑ (Anglesez Heitcamp, Christina Lyn. (2019). Learned helplessness, welfare, and the poverty cycle. New York: Greenhaven Publishing ISBN 978-1534504035 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  21. ↑ (Anglesez Smith, Adam. (2022). The Wealth of Nations. La Vergne: Fall River Press ISBN 978-1435172463 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  22. ↑ (Francesez Grjebine, Thomas. (2023-06-08). «Kels sont les effets des politiques fiscales sur l'activité économique ? — Sciences économiques et sociales» web.archive.org (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  23. ↑ (Francesez Trosch, Alain. (2001-01-01). «Recension : Les systèmes fiscaux» Pyramides. Revue du Centre d'études et de recherches en administration publique (3): 165–173. ISSN 1376-098X . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  24. ↑ (Francesez Guirardin, Émile de. (1852). L'impôt. Librairie nouvelle (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  25. ↑ (Francesez «« Pourquoi nous consentons à l’impôt »» CDURABLE.info (web.archive.org) 2023-06-09 (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  26. ↑ (Francesez Christophe, de la Mardière. (2021-01-01). «Le mythe de l’unicité de l’impôt» Gestion & Finances Publiques (1): 29–34.   doi : 10.3166/gfp.2021.1.006 . ISSN 1969-1009 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  27. ↑ (Francesez L'incidence fiscale, un enjeu méconnu mais central - Solidaires Finances Publiques. web.archive.org 2023-08-12 (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  28. ↑ (Anglesez Parquin, Michael. (2019). Microeconomics. Pearson Education Limited ISBN 978-1292263656 . (Noiz consultatua: 2023-08-12) .
  29. ↑ Pecha. Gran Encyclopedia de Navarra, encyclopedianavarra.com (Noiz consultatua: 2020-11-1) .

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Cerga&oldid=9356432 "(e)tic escuratuta