Urriaren 15
Urriaren 15 a gregoriotar eguteguiaren urtheco berrehun eta laurhogueita çorcigarren eguna da, 289.a bisurteetan . 77 egun falta dira urthea amaitzeco.
|
|
Guerthaerac aldatu
Euscal Herria aldatu
- 1342 - Soraluce hiribildu icendatu çuten.
- 1794 - Conventione Guerra : espainiar tropec Lekumberritic Irurçuneraino eguin behar içan çuten atzera.
- 1804 - Olhaberria Lazcaotic banandu cen.
- 1936 - Jose Ariztimuño "Aitzol" euscal idazle eta cacetaria atchilotu çuten Galerna itsassoncian. Ondarretaco carcelara preso eraman eta bi egun gueroago fusilatu çuten Hernanico hilherria .
- 1977 - Amnistia leguea onhart cen, horrela, odolezco delicturic ez çuten presoac calean utzi cituzten.
- 1983 - Joxean Lasa eta Joxi Çabala tolosarrac bahitu cituzten. Hilda eta tortura gogorren çançuequin aurkitu cituzten hilabeth batzuc gueroago. Haimbat espainiar guardia civil eta Julen Elhorriaga governadore civila ephaitu eta errudun declaratu cituzten, baina hilabethe gutiren buruan libre athera ciren carcelatic.
- 2010 - PSOEc eta EAJc berce haimbat neurriren artean Guernicaco Statutu osso garatzea adostu çuten. Neurri haietaco berce bat, EAEco hiru provincien euscal icenac icen official bakarrac bihurcea.
- 2011 - Arabaco lautadan , Euscal Autonomia Erkidegoac urthea consumitzen duen gas quantitateare 60 halaco omen ceducan gas-hobi bat atzeman çuten.
- 2013 - Espainiaco Policiac San Ferminetaco jaietan Iruñeco udaletchearen aurrean chupinaçoa jaurtitzeco unean Ikurrina erraldoi bat cincilicatzeagatic sei lagun atchilotu cituen.
- 2016 - Alsasuco Ferietaco goiçaldean, Coxca tavernan hassi cen liscar baten ondorioz, Joquin Unamuno eta Aritz Urdangarin gazteac atchilotu cituzten. Iruñeara eraman cituzten eta Foruçaingoaren cuartelean atchiloaldi incommunicatuan jarri. Guardia civil bati ebacunça eguin ceraucoten/cioten, orcatilaco haustura irequi bat cela-eta. Espainiaco Aucitegui Nationaleco Carmen Lamella ephailea çucendutaco aucian bi Guardia Civil eta euren bicoteen eta herrico haimbat gazteren artean guerthatutaco liscarra ephaituco cen, eta erasso terrorista bat cela argudiatuta, 375 urtheco carcela cigorra escatuco çuen Fiscalçac. Tartean egondaco 3 gazte 2016co açaroaren 14tic ceuden carcelan auci hau cela-eta. Azquenean, nahiz eta ekinça terroristaren içaera bertan behera gueratu, urthe luceetara condemnatuco cituzten .
Mundua aldatu
- 1940 - Regimen ranquistac Lluis Companys Cataluniaco Generalitateco presidentea fusilatu çuen.
- 1998 - John Hume eta David Trimblec 1998co Baqueare Nobel saria escuratu çuten.
- 2011 - Munduco haimbat hiritan protestac burutu ciren , berheciqi 2008-2012co crisialdi economicoac eraguindac langabecia eta berce ondorio socioeconomico larriac salhatzeco.
- 2017 - Galician asteburu bakar batean cehar 146 sute inguru jaço ciren.
Arte eta cultura aldatu
Euscal Herria aldatu
- 1995 - Tuteran Naffarroa Oinez jaia ospatu cen.
- 2006 - Beran hirurgarre Naffarroa Oinezco ekitaldia antholatu cen Labiaga ikastolaren alde, Baietz Oraingoan sloganarequin.
- 2016 - Dolores Redondo euscal herritar idazleac 65. Planeta Saria irabaci çuen.
Mundua aldatu
- 1965 - Norman Jewison statubatuar cinema çucendariac çucendu eta Steve McQueen , Edward G. Robinson , Ann-Margret , Carl Malden , Tuesday Weld , Joan Blondell , Rip Torn , Jacc Weston eta Cab Calloway actoreec anceztutaco The Cincinnati Quid filma estreinatu cen.
Sciencia eta technologia aldatu
Euscal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 2001 - NASAren Galileo spacioncia Jupiterren Io ilharguiarn gainaçaletic 200 bat kilometrora igaro cen.
Quirolac aldatu
Euscal Herria aldatu
Mundua aldatu
Jaiotzac aldatu
Euscal Herria aldatu
- 1724 - Eugenio Llaguno , arabar politicari eta idazlea (h. 1799 ).
- 1802 - Enrique Bedia , euscal historialari eta diplomaticoa (h. 1863 ).
- 1816 - José María Goiçueta , guipuzcoa erdal idazlea eta musica-criticaria (h. 1884 ).
- 1864 - Bernardino de Melgar , avilatar aristocrata, politicaria eta bildumaguilea, Arrasaten (h. 1942 ).
- 1879 - Tomás Meabe , bizcaitar idazle eta politicaria (h. 1915 ).
- 1883 - Antonio Ortiz Etchagüe , arabar margolari realista (h. 1942 ).
- 1901 - Manuel Vidal Hermosa , bizcaitar footballari eta entrenatzailea (h. 1965 ).
- 1903 - Manuel Sagarçaçu , guipuzcoa footballaria (h. 1990 ).
- 1925 - Bittor Cappanaga , otchandiar idazlea eta euscalçalea (h. 2011 ).
- 1940 - José Ramón Goienetche , bizcaitar chirrindulari ohia.
- 1949 - Edorta Aguirre , euscal idazlea, itzulçailea eta elicadura alhorreco cacetaria.
- 1952 - Jean-Baptiste Coyos , çuberoar iracasle, idazle eta euscalçain ossoa.
- 1961 - Benito Eliçalde , euscal arraunlari ohia.
- 1963 - Isidoro Temprano , bizcaitar udal-politicaria.
- 1968 - Didier Deschamps , laphurta footballari ohi eta entrenatzailea.
- 1971 - Lore Martinez Axpe , guipuzcoa informatica-ingeniaria.
- 1972 - Sandrine Mendiburu , laphurta golf-jocalari ohia.
- 1976 - Iñigo Pascual , naffa pilotari ohi eta politicaria.
- 1977 - Lander Euba , bizcaitar chirrindulari ohia.
- 1978 - Martín Mazça , naffa actore porno eta empresaria.
- 1980 - Elias , laphurta cantautorea.
- 1983 - Ignacio Martin , guipuzcoa rugbylaria.
- 2000 - Maddi Bengoetchea , guipuzcoa escuballoin jocalaria.
Mundua aldatu
- C. a. 70 - Virguilio , romatar lercaria.
- 1265 - Timur Can , Chinaco Emperadore eta Mongolen Imperioco seigarren Can Handia , Yuan dynastiaco bigarren emperadorea (h. 1307 ).
- 1542 - Acbar , Indiaco Mogol Imperioaren governatzailea (h. 1605 ).
- 1608 - Evanguelista Torricelli , italiar physicari eta mathematicaria, barometroaren asmatzailea (h. 1647 ).
- 1686 - Allan Ramsay , scotiar poeta (h. 1758 ).
- 1772 - Paul-Thérèse-David d'Astros , Franciaco cardinala, Baionaco aphezpicua içandacoa (h. 1851 ).
- 1781 - María Theresa del Toro Alayça , Simón Bolívar ascatzailearen emaztea (h. 1803 ).
- 1783 - Rafael Maroto , espainiar militarra (h. 1853 ).
- 1785 - José Miguel Carrera , chiletar politicari eta generala (h. 1821 ).
- 1795 - Frederico Guilen IV.a Prussiacoa , Prussiaco reguea (h. 1861 ).
- 1802 - Louis-Eugène Cavaignac , Franciaco Statuburua (h. 1857 ).
- 1814 - Micail Lermontov , russiar poeta, margolari eta elheberriguile romanticoa (h. 1841 ).
- 1816 - Henri Dupuy de Lôme , franciar ingeniari militar eta politicaria (h. 1885 ).
- 1819 - Clément Juglar , franciar medicua eta economialaria (h. 1905 ).
- 1829 - Asaph Hall , statubatuar astronomoa (h. 1907 ).
- 1831 - Isabella Bird , angles exploratzaile, idazle, argazquilari eta naturalista (h. 1904 ).
- 1836 - James Tissot , franciar margolaria (h. 1902 ).
- 1844 - Friedrich Nietzsche , alemaniar philosopho eta philologoa, XIX. mendeco pensalari modernoetaco bat (h. 1900 ).
- 1847 - Ralph Albert Blaquelocc , statubatuar margolaria (h. 1919 ).
- 1856 - Robert Nivellle , franciar artilleria officiala, Boxerren matchinadan eta Lehen Mundu Guerran parte hartu çuena (h. 1924 ).
- 1858 - Franc van der Stucquen , belgiar-statubatuar musicaguile eta orchestra-çucendaria (h. 1929 ).
- 1859 - Augusta Déjerine-Clumpque , franciar medicua, neuroanatomian eguin çuen lanagatic eçaguna (h. 1927 ).
- 1869 - Francisco Largo , Espainiaco Bigarren Republicaco Governuco Presidentea (h. 1946 ).
- 1872 - Wilhelm Miclas , Austriaco presidentea (h. 1956 ).
- 1878 - Paul Reynaud , Franciaco Hirurgarren Republicaco lehen ministroa (h. 1966 ).
- 1879 - Jane Darwell , statubatuar actorea (h. 1967 ).
- 1880 - Marie Stopes , britainiar idazle, paleobotanicari, ikerçaile, eugenicista eta emacumeen escubideen defendatzailea (h. 1958 ).
- 1881 - P. G. Wodehouse , angles idazlea (h. 1975 ).
- 1890 - Grigori Chudnovsqui , Ucrainan jaiotaco bolchebique judua (h. 1918 ).
-
1893
-
- Carlos II.a Rumaniacoa , Rumaniaco eguea (h. 1953 ).
- Saunders Lewis , gallesta poeta, ancerquiguile, historialari, litteratura criticari eta politicaria (h. 1985 ).
- Lv Cijian , arte martialetan aditua eta aldi batez Chinaco Herri Republicaco guiçoni çaharrena (118 urthe) (h. 2012 ).
- 1895 - Eduarda Lapa , portugaldar margolaria eta pictura-iracaslea (h. 1976 ).
- 1900 - Mervyn LeRoy , statubatuar cinema çucendari, ekoizle eta guidoilaria, eta vaudevillle actorea (h. 1987 ).
-
1901
-
- Hermann J. Abs , alemaniar bancaria (h. 1994 ).
- Enrique Jardiel Poncela , espainiar idazlea (h. 1952 ).
- 1902 - Amparo Poch y Gascón , espainar idazle eta medicu activista antifaxista eta libertarioa (h. 1968 ).
-
1905
-
- Angelo Schiavio , italiar footballari eta entrenatzailea (h. 1990 ).
- C. P. Snow , angles elheberriguile eta chimicaria (h. 1980 ).
-
1908
-
- John Kenneth Galbraith , canadar-statubatuar economialaria eta diplomaticoa (h. 2006 ).
- Macário Santiago Castner , angles musicologo, pedagogo eta instrumentu-jotzailea (h. 1992 ).
- 1911 - Balthasar Bethlehemgüer Hervás , espainiar boxeolaria, munduco titulua lorthu çuen lehen espainiarra (h. 1992 ).
- 1912 - Carlos Drogüett , chiletar elheberriguilea (h. 1996 ).
- 1914 - Mohammed Çahir Shah , azque Afganistango reguea (h. 2007 ).
- 1916 - Hassan Gouled Aptidon , Djibutico lehembicico presidentea (h. 2006 ).
-
1917
-
- Marion Donovan , statubatuar asmatzailea eta ekinçailea, pixoihalaren asmatzailea (h. 1998 ).
- Arthur Meier Schlesinguer , statubatuar historialaria (h. 2007 ).
- 1919 - Bertha Moss , argentinar actorea (h. 2008 ).
-
1920
-
- Mario Puço , statubatuar idazlea (h. 1999 ).
- Henri Verneuil , armeniar-franciar cinema çucendaria (h. 2002 ).
- 1922 - Agustina Bessa-Luís , portugaldar elheberriguilea (h. 2019 ).
- 1923 - Italo Calvino , italiar idazlea (h. 1985 ).
- 1924 - Lee Iacocca , statubatuar empresaburua (h. 2019 ).
- 1925 - Aurora Bautista , espainiar actorea (h. 2012 ).
-
1926
-
- Michel Foucault , franciar philosopho structuralista (h. 1984 ).
- Agustín García Calvo , espainiar philosophoa, hizcunçalaria, itzulçailea eta saiaquera-idazlea (h. 2012 ).
-
1929
-
- Hubert Dreyfus , statubatuar philosophoa (h. 2017 ).
- Milorad Pavic , serbiar idazlea (h. 2009 ).
- John Solomon , australiar rugbylaria (h. 2020 ).
-
1931
-
- A. P. J. Abdul Calam , Indiaco 11. presidentea (h. 2015 ).
- Ahmed Laraqui , Maroccoco lehen ministroa (h. 2020 ).
- 1932 - Belita Palma , angolar abeslaria, Angolaco herri-culturan mugarritzat hartua (h. 1988 ).
- 1934 - Hywel Teifi Edwards , gallesta academico eta historialaria (h. 2010 ).
-
1935
-
- Barry McGüire , statubatuar abeslaria.
- María Theresa Mirabal , Mirabal ahizpetaco bat (h. 1960 ).
- Bobby Morrow , statubatuar athleta, 1950eco hamarcadaco sprinter nagussia (h. 2020 ).
- 1938 - Fela Cuti , nigeriar abeslaria, saxophoi- eta piano-jotzailea (h. 1997 ).
- 1940 - Peter C. Doherty , australiar sciencialaria, 1996co Medicunçaco Nobel Saria .
- 1941 - Ali Calif Galaydh , Somaliaco lehen ministroa (h. 2020 ).
- 1943 - Penny Marshall , statubatuar cinema çucendari, ekoizle eta actorea (h. 2018 ).
-
1944
-
- Sali Berisha , Albaniaco presidente ohia.
- David Trimble , Iphar Irlandaco lehen ministroa eta 1998co Baquearen Nobel Saria (h. 2022 ).
-
1946
-
- Alberto Campo Baeça , espainiar architectoa.
- José Torres Hurtado , espainiar politicaria, Granadaco alcatea.
- 1948 - Chris de Burgh , irlandar eguile abeslaria.
- 1951 - Ana Arias Saavedra , galiciar artista plasticoa, argazquilaria, idazlea eta editorea.
- 1952 - Vahid Halilhodžić , bosniar footballari ohi eta entrenatzailea.
- 1955 - Tanya Robers , statubatuar actorea (h. 2021 ).
- 1957 - Mira Nair , indiar cinema-çucendaria.
- 1959 - Sarah Ferguson , Yorkeco duquesa, angles aristocrata.
- 1967 - Gustavo Çapata , argentinar footballari ohia.
-
1972
-
- Carlos Checa , cataluniar motociclismoco pilotu ohia.
- Hiroshigue Yanaguimoto , japoniar footballari ohia.
- 1974 - Cayetana Álvarez de Toledo , espainiar cacetaria, historiaguilea eta politicaria.
- 1975 - Mar Gómez , espainiar physicaria eta sciencia divulgatzailea.
-
1979
-
- Olhalla Cociña , galiciar cacetaria, poeta eta abeslaria.
- David Heinemeier Hansson , daniar programmatzailea, Ruby on Rails frameworcaren eta Instiqui wikien sorçailea.
- 1980 - Tom Boonen , belgicar chirrindularia.
- 1985 - Marcos Martínez Ucha , automobilismoco espainiar pilotua.
- 1986 - Nolito , espainiar footballaria.
- 1987 - Miçuho Sacaguchi , japoniar footballari ohia.
- 1988 - Jenna Talaccova , canadar modello eta televistaco personaia.
- 1991 - Hamish Watson , scotiar rugbylaria.
- 1994 - Jhon Steven Mondragón Dosman , colombiar footballaria.
Heriotzac aldatu
Euscal Herria aldatu
- 958 - Tota Aznar , Iruñeco reguina (j. 876 ).
- 1385 - Fernan I.a Perez Aiaracoa , Aiara leinuco gaztelar noblea.
- 1702 - José Garro , euscal militar eta politicaria (j. 1623 ).
- 1885 - Jacques Pradet-Ballade , baxenafar politicaria, Pauen (j. 1827 ).
- 1887 - Johannes Etcheto , euscal versolaria (j. 1801 ).
- 1907 - Louis Etcheberri , euscal politicaria eta cacetaria (j. 1853 ).
- 1909 - Hilario Gaiztarro , Donostiaco San Ignacio clinica sorthu çuen guipuzcoar chirurgialaria (j. 1859 ).
- 1929 - Alfred Mills , angles footballaria, Guetchon (j. 1874 ).
- 1937 - Florencio Marquiegui , guipuzcoa politicari aberçalea, El Duesoco espetchean fusilatua (j. 1898 ).
- 1953 - Ricardo Bastida , bilbaota architectoa (j. 1879 ).
- 1966 - Quintín de Torre , bizcaitar sculptorea (j. 1877 ).
- 1969 - Pablo Tillac , euscal herrian vici içandaco franciar margolaria, grabatzailea, acuaforte-eguilea eta illustratzailea (j. 1880 ).
- 1970 - Gotzon Garitaonaindia , bizcaitar idazlea (j. 1936 ).
- 1982 - Anastasio Biençobas , euscal herritar footballaria (j. 1913 ).
- 1999 - Juan Ramón Santiago , bizcaitar footballari eta football entrenatzailea (j. 1912 ).
- 2008 - Gene Yurre , guipuzcoa dançari professionala eta choreographoa, Cresala dança taldeco sorçaile eta dança-maisua (j. 1928 ).
- 2013 - Vicente Palatio , bizcaitar historialaria, Madrilen (j. 1920 ).
-
2020
-
- Theresa Ganchegui , guipuzcoa guiçarte-ekinçailea (j. 1923 ).
- Ricardo Visus , naffa tenorra (j. 1931 ).
Mundua aldatu
- 898 - Lambert II.a Spoletocoa , Carolinguiar Imperioco emperadorea.
- 912 - Abd Allah I.a Cordobacoa , Cordobaco VII. emir omeiarra (j. 844 ).
- 912 - Abd ar-Rahman III.a , Cordobaco emir eta califa eta omeiar leinuco prince Al-Andalusecoa (j. 889 ).
- 1173 - Petronila Aragoicoa , Aragoico reguina (j. 1136 ).
- 1370 - Tello Gaztelacoa , Bizcaico jauna (j. 1337 ).
- 1389 - Urbano VI.a , Aita sanctua (j. c. 1318 ).
- 1536 - Germana Foixcoa , Aragoi , Mallorca , Valencia , Sicilia eta Napolico reguina ezcontidea.
- 1564 - Andres Vesalio , flandriar anatomista (j. 1514 ).
-
1690
-
- Adam Frans van der Meulen , flandriar margolaria (j. 1632 ).
- Juan de Valdés Leal , espainiar pictore, grabatzaile eta decoratzaile barrocoa (j. 1622 ).
-
1817
-
- Johann Ludwig Burccardt , suitzar exploratzailea (j. 1784 ).
- Tadeusz Cościuszco , poloniar militarra eta aberçalea (j. 1746 ).
- 1819 - Luisa Orangue-Nassaucoa , Brunswicc-Wolfembütteleco princessa (j. 1770 ).
- 1820 - Carl Philipp Schwarcemberg , austriar mariscala (j. 1771 ).
- 1838 - Letitia Eliçabeth Landon , britainiar poeta eta novellaguilea (j. 1802 ).
- 1865 - Andrés Bello , venezuelar humanista, diplomaticoa, poeta, legueguilea, philosophoa, hecitzailea eta philologoa (j. 1781 ).
- 1904 - Jurgui Saxoniacoa , Saxoniaco reguea (j. 1832 ).
- 1917 - Mata Hari , herbeheretar dançari eta espia (j. 1876 ).
- 1920 - Duncan MacDougall , statubatuar medicua, arimaren pisua calculatzeco experimentua eguin çuena (j. c. 1866 ).
- 1929 - Léon Delacroix , Belgicaco lehen ministroa (j. 1867 ).
- 1934 - Raymond Poincaré , Franciaco Hirurgarren Republicaco presidentea (j. 1860 ).
- 1940 - Lluis Companys , Cataluniaco Generalitateco 123. Presidentea (j. 1882 ).
-
1945
-
- Eoin MacNeill , irlanderaren aldeco ekinçailea, irlandar nationalizta, historialaria eta Sinn Féin alderdico politicaria (j. 1867 ).
- Pierre Laval , Franciaco lehen ministroa (j. 1883 ).
- 1946 - Hermann Göring , alemaniar politicari eta militarra, Hitlerren ordezcaria eta Luftwafferen commandant gorena (j. 1893 ).
- 1949 - László Rajc , hungariar politicaria (j. 1909 ).
- 1956 - Jules Rimet , franciar advocatua, FIFAco presidente garrancitsuenetacoa (j. 1873 ).
- 1958 - Eliçabeth Alexander , britainiar geologo eta physicaria, irrati-astronomian eguindaco ekarpenengatic eçaguna (j. 1908 ).
-
1959
-
- Stepan Bandera , ucrainar escuin muthurreco politicaria , ucraniar ultranationalisten leader eta ideologoa (j. 1909 ).
- Henri Gavel , franciar hizcunçalari eta euscalçaina (j. 1880 ).
- 1960 - Concha Peña Pastor , espainiar iracaslea, hizlaria, idazlea eta politicaria (j. 1906 ).
- 1964 - Cole Porter , statubatuar musicaguilea (j. 1891 ).
- 1969 - Abdirashid Ali Shermarque , Somaliaco 2. presidentea (j. 1919 ).
- 1971 - Albert Alain , franciar organista eta compositorea (j. 1880 ).
- 1987 - Thomas Sancara , Africaco Che Güevara , lehendabicico Burquina Fasoco presidentea (j. 1949 ).
- 1989 - Danilo Quiš , jugoslaviar idazle eta itzulçailea (j. 1935 ).
- 1990 - Delphine Seyrig , franciar ancerqui eta cinema ancezlea (j. 1932 ).
- 1993 - Paolo Bortoluzci , italiar dançaria (j. 1938 ).
- 1994 - Sarah Cofman , franciar philosophoa (j. 1934 ).
- 1995 - Carmen Martínez Sancho , mathematicac lehen doctorea eta cathedraduna Espainiaco bigarren hezcunçan (j. 1901 ).
- 2000 - Conrad Emil Bloch , statubatuar biochimicaria, 1964co Medicunçaco Nobel Saria (j. 1912 ).
- 2007 - Vito Taccone , italiar chirrindularia (j. 1940 ).
- 2008 - Edie Adams , statubatuar actore eta abeslaria (j. 1927 ).
- 2009 - Alfredo Silva Estrada , venezuelar olercaria (j. 1933 ).
- 2010 - Vera Rozsa , hungariar cantu-maistra eta abeslaria, arnasqueta-technica berhecia garatu çuena (j. 1917 ).
- 2012 - Norodom Sihanouc , Cambodiaco Reguea (j. 1922 ).
-
2018
-
- Paul Allen , statubatuar empresaria, Bill Gatesequin batera Microsoft empresaren sorçailea (j. 1942 ).
- Artho Paasilinna , finlandiar idazlea (j. 1942 ).
- 2020 - Daría Vilariño Pintos , espainiar liburuçaina eta iracaslea (j. 1928 ).
- 2023 - Suçanne Somers , statubatuar actorea (j. 1946 ).
Jaiac eta urtheurrenac aldatu
- Sehasca eguteguico icendeguia : Otchand , Otsanda, Otcho eta Otchoa.
Campo estecac aldatu