Wikipedia

Rocaforte

Çangoçaco concejua, Naffarroa Garaian

Rocaforte [1] [a] edo Çangoça Çaharra [b] Çangoça udalerrico conceju bat da, Euscal Herrico Naffarroa Garaia lurraldean cocatuta, Çangocerria escualdean.

Rocaforte
  Naffarroa Garaia ,  Euscal Herria
Ikuspeguia concejuco behealdetic
Map
Cocapena
Herrialdea   Naffarroa Garaia
Escualdea Çangocerria
Udalerria Çangoça
Administrationea
Mota conceju
Icen officiala Rocaforte
Burua
(2019-2023) 		Maria Eugenia Perez Iriarte
(concejuburua
Posta codea 31409
Herritarra rocafortar, çangoçahartar
Geographia
Coordenatuac 42°35′30″N 1°17′20″W  /  42.591666666667°N 1.2888888888889°W  / 42.591666666667; -1.2888888888889
Garaiera 463 metro
Distancia 47,5 cm ( Iruñetic )
Demographia
Biztanleria 37 (2021: −3)

Çangoçaco jathorrizc assentamendua da, XII. mendean ibarraren behealdera lekualdatu cena, jathorrizco hiria conceju guisa mantenduz.

Bertaco biztanleac rocafortarrac edo çangoçahartarrac daude.


Somportetic   Donejacue bidea
Aragoico bidea 		Donejacuera
Çangoça
(2,5 cm) 		    Rocaforte     Izco
(15,5 cm)


Icena Aldatu

Rocaforte edo Çangoça Çaharra berce hizcunça batzuetan ere eçagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa haimbat modutan aguertu da historian cehar: [2]

  • Burgo Vieyllo (1122)
  • Burgo Vetulo de Sancossa (1134)
  • Sangossa Veteri (1155)
  • Sangossa Uiella (1196)
  • Sangossam Ueterem (1237)
  • Sangüessa la Ueyela (1254)
  • Sangüesa la Vieylla (1366)
  • Rocafort (1587)
  • Sangossa Vetus alias Rocafort (1591)
  • Rocafort (1829)
  • Rocaforte (1874)
  • Rocaforte (1990)

Etymologia Aldatu

Herri honen jathorrizco icena Çangoça cen. Ondoren, Çangoça Çaharra icena hartu çuen, Çangoça Berria -ren ordez. XVI. mendetic aurrera, Rocafort naffar romancezco icen eman ceraucoten/cioten, eta, ondoren, Rocaforte icenaren euscaraz eta gaztelaniaz içandaco bilhacaera.

Geographia Aldatu

Rocaforte Çangocerria escualdean dago, Çangoçaldea eremu naturalean eta Çangoça udalerrian.

Inguru naturala eta cocapena Aldatu

Rocaforte Çangoçaco udalerriaren ipharraldean dago, icen bereco industrialdearen ondoan. Herrira helceco NA-8603 errepidea hartu behar da Çangoçatic ipharralder eta ondoren NA-5401 herri bidea jarraitu.

Clima eta landaredia Aldatu

Rocafortec ekialdeco Naffarroaco herri guztiec duten clima mediterraneoa daduca, udac sargoriac içaiten dira eta neguac nahico hotzac. Urtheco batez berceco precipitationeac 500 eta 600mm bitartecoac dira eta batez berceco temperatura 12 eta 13 gradu artecoa. Precipitatione ugarienac udaberri eta udazquenean emaite dira, ascotan ekaitz moduan. Ekaitz hauec Naffarroa eta Aragoi arteco mendietan sorthu eta ipharraldera eguitean Rocafortera helcen dira.

Rocaforteco herriaren inguruco landaredia asco aldatu da historian cehar, eta gaur egun cereal celhaiac nagussi dira. Horrez gain, herrico etcheen inguruan haimbat pinu birlandatu ciren herria XX. menderen erdialdean eraiqui cenean.

Statione meteorologicoac Aldatu

Rocaforten ez dago statione meteorologicoric. Hala ere, Xabier pareco udalerrian, statione bat dagoen, itsassoaren mailatic 456 metrora, Naffarroaco Governuac 1929n jarritaco statione meteorologicoa dago. [3]

      Datu climaticoac ( Xabier , 1929-2020)      
Hila   Urt     Ots     Mar     Api     Mai     Eca     Uzt     Abu     Ira     Urr     Aça     Abe   Urtecoa
Registraturico temperatura maximoa (°C) 19.0 24.0 29.0 30.3 37.6 41.4 42.0 41.4 40.0 34.0 25.0 19.0 42.0
Batez berceco temperatura maximoa (°C) 9.3 11.5 15.5 17.2 22.0 27.2 30.8 30.5 25.7 19.7 13.3 9.7 19.4
Batez berceco temperatura (ºC) 5.0 6.3 9.3 11.3 15.5 19.8 22.6 22.5 18.7 14.1 8.8 5.6 13.3
Batez berceco temperatura minimoa (°C) 0.6 1.1 3.2 5.3 9.1 12.3 14.3 14.5 11.6 8.5 4.4 1.4 7.2
Registraturico temperatura minimoa (°C) -12.0 -10.0 -12.0 -3.0 0.0 2.6 6.2 5.0 1.0 -2.0 -7.5 -12.2 -12.2
Batez berceco precipitationea (mm) 46.0 44.5 41.0 71.0 56.3 46.4 30.2 33.3 46.8 69.6 64.1 61.4 610.4
Precipitatione maximoa 24 ordutan (mm) 38.5 43.5 31.0 47.0 42.3 53.4 62.0 38.5 86.0 103.6 45.3 55.4 103.6
Precipitatione egunac (≥ 1 mm) 10.2 9.0 8.8 11.9 11.4 6.7 4.7 4.7 6.7 10.3 11.4 11.7 107.7
Elhur egunac (≥ 1 mm) 1.2 0.8 0.6 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 0.6 3.5
Ithurria: Naffarroaco climatologia cerbitzua [4]
Graphico hau ecin da une honetan ikussi, software araço bat dela eta. Lanean ari gara ahalic eta lasterren graphicoac berriro eracutsi ahal içaiteco.

Auqueratu beheco çathian urthe-tarte bat, urthe horiec goian xehetassun handiagoz ikusteco.

Ikussi edo aldatu datu gordinac .

Historia Aldatu

Erdi Aroan bere cocaera strategicoa cela eta, Iruñeco Resumaren sorreran leku garrancitsu bilhacatu cen. Arabiarrec bere passabideari Fayy al-Vascuns («vascoien passabidea») eta herriari Vascunsa deitzen ceraueten. Hurrengo mendean, monarchiaren eduquitzetaco baten egoitza içan cen. Regue jaurerriaren lekua, 1280an urthea 230 soseco bulharra çor çuen; Carlos II.a Naffarroacoac herricoei eman cerauen/cien 460 libera carlin prietorengatic. Vianaco princeac 1454n bere lurren rentac eman cerauzquion Leon Garrori Oibar ibarran cegoen herrico bailaran. Carlos III.a Naffarroacoac Orreagaco Sancta Mariari bere eliçaren patronatua eman ceraucon, collegiatarequin batera Benedicto XIII.a aita sanctuaren buldaz. [5]

1514an Fernando Catholicoac Joan II.a Aragoicoa regueac bere aitac, Rocaforten gaztelu , herri, petcha eta jurisdictionetic Leon Garrori eguindaco gracia berretsi çuen, berarençat eta oinordeco icendatzen çuenarençat, ondoren handitan jarraitzen çuenarençat. Hala ere, gueroago regueorde bihurtu cen, 1802an regueordeac herriaren proposamenez icendatzen çuen alcate batec governatzen çuen.

Eliçari dagoquionez, franciscotarren commentua içan çuen XIX. mendearen lehen erdialdera arte, eta, 1847an , parochoa reguea edo Orreagaco cabildoa hornitzecoa cen, hutsic gueratzen cen hilabethearen arauera. Franciscotarren commentuan, bada oratorio bat, ceinaren cappera, Asisco Franciscoc Iberiar Peninsulan bere lehen etchea eguin çuen lekua occupatzen omen duen, eta bere baratzean bada moral bat, herri xeheac sanctuaren maculua dela uste duena, haitz batean fincatu ondoren, loratu cena. Bere hostoetatic -gainera-, baita ondoco ithurri bateco uretatic ere, bertacoac erabilcen dituzte beren gaixotassunetan, eta, ohi den beçala, haimbat mirari contatzen dituzte, ceinen circumstancia barregarriec traditione herricoi honen funsic gabecoa frogatzen duten, eta horiec baieztatzeco erabilcen dituzten eguitateen eguia escasa San Francisco ordenaco chronista batzuec. [6]

1847an Rocaforte escola çuen, hirurhoguei gari-laphurretaz hornitua. 1835 - 1845eco udal-berricunçac arte, Rocaforte Oibar ibarraren barruco hiribildua içan cen, eta, ondoren, udala erabat bananduta, Çangoçacoari eransi citzaion.

Demographia Aldatu

2021 urtheco erroldaren arauera 37 biztanle cituen Rocafortec. [7]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
62 60 60 54 53 50 52 52 52 49 47 43 43 42 40 39 38 37 35 33 40
Graphico hau ecin da une honetan ikussi, software araço bat dela eta. Lanean ari gara ahalic eta lasterren graphicoac berriro eracutsi ahal içaiteco.

Economia Aldatu

Inguruco herrietan ez beçala, Rocaforteco iharduera economico nagussia industria da. 1970eco hamarcadan escualde ossoraco industrialde berria Rocaforteren ondoco lurretan eraiqui cen, ibaiaren ondoan.

Parque eolicoa Aldatu

Saconceco, iracurri: « Naffarroaco parque eolicoac »

Rocaforte concejuco muguetan, Oibar eta Irumberri bitartean, Naffarroaco Governuac eraiquitac "Salajones" iceneco parque eolico dago. Installaturico potencia 19,14 megawatteco da. Parquearen jabea Actiona da gaur egun.

Politica Aldatu

Rocaforteco concejua concejuburuac ossatzen dute. Egungo concejuburua Maria Eugenia Perez Iriarte da.

Concejua Aldatu

Rocaforteco concejua concejuburuac ossatzen dute, democraticoqui hautatua. Concejuburua Maria Eugenia Perez Iriarte da.

Concejuburuac Aldatu

2011tic , Rocafortec concejuburu bat içan du:

Concejuburu Aguintaldi hassiera Aguintaldi amaiera
Maria Eugenia Perez Iriarte 2011 2015
Maria Eugenia Perez Iriarte 2015 2019
Maria Eugenia Perez Iriarte 2019 jardunean

Cultura Aldatu

Euscara Aldatu

Luis Luciano Bonapartec , 1869an , Rocaforte atzeracada-eremuan sailcatu cen, non euscarac hain atzeracada handia içan duen, non bertaco hiztunic apenas gueratzen den. [8]

Coldo Çuaçoc , 2010ean , Rocaforte ez-euscal-eremuan sailcatu cen. [9]

Naffarroaco Governuac onhartutac Euscararen Foru Leguearen arauera, Çangoça udalerria eremu ez-euscalduneco udalerria cen, eta hori dela eta, hizcunça official bakarra gaztelania cen. 2001eco erroldaren arauera, herritarren % 4,86c cequien euscaraz .

2008an Naffarroaco Ezquer Batuac eta Naffarroa Baic Euscararen Foru Leguea aldatu eta gune mixtoan udalerri guehiago sarceco (horien artean Çangoça ) proposamena aurkeztu çuten Naffarroaco Parlamentuan . Naffar Herriaren Batassuna ez, berce talde guztien baiezco votoarequin proposamena aurrera atheraco cela cirudienean, Naffarroaco Alderdi Socialistaren ustegabeco jarrera aldaquetac atzera bota/vota çuen gune mixtoaren hedapena. [10] Hala ere, 2017co ekainean aurrera athera cen motionea Naffarroaco Parlamentuan eta eremu mixtoan sarth cen Çangoça azquenean, berce 43 udalerrirequin batera. [11]

Jaiac Aldatu

Ondassun nabarmenac Aldatu

Irudiac Aldatu

Oharrac Aldatu

  1. ↑ /rocafóɾte/ ahoscatua ( lagunça )
    Accentua: çorrotza hirurgarren syllaban
  2. ↑ /s̻anɣ̞ós̻a s̻a.ára/ ahoscatua ( lagunça )

Referenciac Aldatu

  1. ↑ Euscalçaindia: Euscal Onomasticaren Datuteguia .
  2. ↑ «Rocaforte - Lekuac - EODA» www.euscalçaindia.eus (Noiz consultatua: 2021-08-30) .
  3. ↑ Meteo Navarra. «Stationec datuac - Xabier» meteoeu.navarra.es (Noiz consultatua: 2021-09-01) .
  4. ↑ Xabierreco stationeco balerauco/valio climatologicoac. Naffarroac Governua (Noiz consultatua: 2020-08-24) .
  5. ↑ Canto, Alicia M.. ( 1997 ). «La Tierra del Toro. Ensayo de identificación de ciudades vasconas» Archivo Español de Archeología II.15 Vascunes = ¿Rocaforte, Pamplona? (70): 65. .
  6. ↑ Gran Encyclopedia de Navarra | ROCAFORTE. (Noiz consultatua: 2022-03-28) .
  7. ↑ «Rocaforte» www.ine.es (Espainiaco Statistica Institutua) (Noiz consultatua: 2021-08-31) .
  8. ↑ Luis Luciano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés , 1863 .
  9. ↑ Coldo Çuaço. El eusquera y sus dialectos . Alberdania, 2010.
  10. ↑ Euscaracultur.com webguneco albistea.
  11. ↑ "Berria" (2017/06/23)

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Rocaforte&oldid=9182335 "(e)tic escuratuta