Wikipedia

Piarres Xarriton

euscal idazlea

Piarres Xarriton Çabalçagarai [1] ( Hazparne , Laphurdi , 1921eco urriaren 19a - Baiona , 2017co marchoaren 17a ) euscal idazle eta politicaria içan cen. [2] Aditua cen Euscal litteraturan , hala nola Theologian eta Philosophian . 1950ean euscalçain urgazle icendatu çuten, eta 1985ean euscalçain osso . [3]

Piarres Xarriton
Vicitza
Jaiotzaco icen-deithurac Pierre Charriton
Jaiotza Hazparne ,  1921eco urriaren 19a
Herrialdea   Laphurdi , Euscal Herria
Heriotza Cambo eta Baiona ,  2017co marchoaren 17a (95 urthe)
Hezcunça
Heciqueta Pariseco Lettren Facultatea
Hizcunçac euscara
francesa
gaztelania
Jarduerac
Jarduerac politicaria , saiaqueraguilea , aphez catholicoa , idazlea eta iracaslea
Jassotaco sariac
Quidetza Euscalçaindia
Eusco Ikascunça
Udaco Euscal Universitatea
Sinhesmenac eta ideologia
Religionea Romatar Eliça Catholicoa
Alderdi politicoa Eusco Alcartassuna
Inguma: piarres-xarriton-zabaltzagarai-1921-2017 Literaturaren Zubitegia: 367
Piarres Xarriton [4] , sortherria . Euscal Herrico Ahotsac [5] projecturaco eguindaco elkarrhizqueta, ahozco ondarea jasso eta çabalceco.
1964co [ Bethico hautsitaco esteca ] Baionaco Euscal Idazcaritza . Euscara Batuaren helduaroa Jardunaldiaren barruan ( Jose Ramon Etchebarria , Gasteiz , 2018-06-21).

Idazqui andana arguitaratu çuen haimbat euscal idazlez; berceac berce, thesi doctorala Piarres Broussain euscalçalearen vicitzaz eta obraz eguin çuen. Hazparneco escola technicoaren sorçaileetaricoa eta çucendaria içan cen. Eusco Alcartassunaren sorçailetarico bat içan cen, eta baita EAren Iphar Euscal Herrico burua ere. 1993tic 1995era , Baionaco udaleco cinegotzia içan cen alderdi horrequin. [6]

Vicitza aldatu

Piarres Xarriton Hazparnen jaio cen, 1921eco urriaren 19an . Sei anai-arrebaren artean çaharrena içan cen. Hazparnen bertan eguin cituen lehen ikasquetac. Gazte-gaztetatic erabaqui çuen religione-vicitzari ekitea eta 1935eraco Uztaritzeco seminarioan cegoen. Berceac berce, Piarres Lafitte eçagutu çuen han, orduraco euscal culturan asqui eçaguna cen persona. Garai hartan hassi cen euscal classicoac iracurcen, hala nola, Oihenart , Jaurgain eta Campion . [7]

21 urtherequin iracasle hassi cen Biarritzen , eta urthebethe gueroago Hazparnen. Garai gogorrac ciren Euscal Herrian, eta 1936co Guerratic ihess joandaco gende ugari eçagutu çuen Xarritonec, baita naciengandic gordetzen ari ciren berce asco ere. Eta etchean horietaco batzuei lagundu ceraueten, Russel Quirby anglesari adibidez, cembait hilabethez gorderic eduqui çutena. Bigarren Mundu Guerraren ondoren Romara joan cen Theologia ikastera eta ondoren, 1947an , apheztu cen. Lan horretan ari cen bitartean bihurtu cen euscalçain. [7]


« Aiphatu nahi ditut 5 persona, 5 universitari handi, euscarazco universitatea sorceco beharra defenditu çutenac, UEU sorceco bidea marcatu çutenac: Haritchelhar , Xarriton , Carlos Sanctamaria , Chillardegui eta Manex Goienetche . »

— Jose Ramon Etchebarria [8]


1960co hamarcadan utzi çuten haren escu Hazparneco escolaren ardura, Languinça escola plantan eçarceco. Horretan ari cela eçagutu cituen Chillardegui eta Christiane Etchaluz , berceac berce. Euscara batuaren sorcunçan cinezco detonagailua içan cen 1964an Baionaco Euscal Idazcaritza . Chillardeguiren bulçadaz abiaturic, idazle gazteec bidea ibilceari ekin ceraucoten/cioten, baina lehenengo unetic adineco euscalari jaquinsuen babesa içanic ( Piarres Lafitte , Piarres Larçabal , Piarres Xarriton , Coldo Mitchelena , Imanol Berriatua , Patchi Altuna ...). 1964co abuztuan abiatu cen çorioneco bilçar hura, eta hango eritziac eta erabaquiac urthebethe gueroago arguitaratu ciren. Hirur athal cituen chostenac:ortographia, declinabidea eta aditza. Garrancizco eçaugarri batez hornitu çuten bilçarra: hassieratic bertatic planteatu cen muguimenduaren içaera nationala, eta horren eracusgarri içan cen, berceac berce, documentuaren bucaeran h lettra erabili beharreco hitzen cerrenda arguitaratzea, berheciqui Hego Euscal Herrico idazleen informationeraco prestatua bi traditioneen arteco lothura eguiteco, nahiz eta guero euscara batuaren contracoen guerra-ikur bihurtu çorioneco hatche hura. Hortaz, bilçarrean emandaco gommendioac bethetzen hassi ciren gazteac eta adinecoac beren textuetan, aldi berean escaria eguinez Euscalçaindiari, batassuneraco bidean pauso sendoac eman citzan. [9] [10]

1970eco hamarcadaren erdialdean hartu çuen ondorengo urtheac marcatuco cituen erabaquia: aphezgoa utzi eta ezcondu eguin cen. 1980co hamarcadan amaitu çuen Euscal Ikasquetetan abiatua çuen doctoretza, Hazparneco auçaphez eta conseilari orocor içan cen Piarres Broussaini buruzco thesi batequin. Euscalçaindian ere quide içan çuen Jean Haritchelhar içan çuen thesi-çucendari. [7] Lan garrancitsua eguin çuen Jean Etchepare Bidegorriren (1984-1988) eta Piarres Larçabalen idazlanac (1991) haimbat liburuquitan bildu eta arguitaratuz. [11] Politican Eusco Alcartassuneco quid guisa nabarmendu cen, 1988co hautescundeetan hautagai içaiteraino. [7]

Lanac aldatu

Saiaquera aldatu

  • Escualdunac , 1943 , Aincina
  • Eliça eta formationea Hazparne aldean (XVIII-XX) , 2000 , Arizmendi
  • De re publica edo politicaz , 2003 , Elkar

Biographiac aldatu

« - Cein içan dira çu marcatu çaituzten referenteac, eta Iphar Euscal Herria marcatu dutenac?

- Lehena Piarres Xarriton . Euscal Munduan sarthu nincen berari esquer, eta gaur egun eçagutzen dugun Euscal Herriaren çathi bat horrelacoa da berari esquer. Economia arloan importantea içan cen Jean Errecart , barnealdeco laborança munduarençat. Politican, Mixel Labeguerie , euscal nortassuna phizten lagundu çuelaco. Culturan, Piarres Larçabal , aberçale ez ciren anhitz aberçaletu cirelaco haren ancerquiei esquer.

Laurec lagundu çuten gendeen mentalitatea aldatzen. Badira ere guehiago: Piarres Lafitte , Marc Legasse , Telesphoro Monçon , Mixel Berhocoirigoin ...

»

— Xipri Arbelbide [12]


Referenciac aldatu

  1. ↑ Francesezco graphia Charritton .
  2. ↑ Piarres Xarriton Auñamendi Eusco Encyclopedian
  3. ↑ Piarres Xarriton. idazleac.eus (Noiz consultatua: 2017-3-18) .
  4. ↑ «Xarriton, Piarres - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-09) .
  5. ↑ «Ahotsac.eus, Euscal Herrico hizquerac eta ahozco ondarea» www.ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-09) .
  6. ↑ Arbelbide Lete, Nora. Piarres Xarriton euscalçaina hil da. berria.eus (Noiz consultatua: 2017-3-18) .
  7. ↑ a b c d Berheciartua Mitchelena, Gorca. Piarres Xarriton hil da, mende bateco ikuspeguia galdu du euscal culturac. argui .eus, Creative Commons, Aithortu-PartecatuBerdin 3.0 Umported (Noiz consultatua: 2017-3-18) .
  8. ↑ Etchebarria, Jose Ramon. (2017). Cathedralaren eraicunça (Ikergazte 2017, Videoa). Udaco Euscal Universitatea eta Naffarroaco Universitate Publicoa (Noiz consultatua: 2017-12-04) .
  9. ↑ «Euscarazco iracasmaterialaren idazcunçaren garapena. Amaitu gabeco historia collectivoaren athal baten versione personala. (Jose Ramon Etchebarriaren hitzaldia) — Universitatea.Net» www.unibersitatea.net (Noiz consultatua: 2019-06-20) .
  10. ↑ «Batassunare kutcha» www.euscalçaindia.eus (Jaqui ) 193 (Noiz consultatua: 2020-08-08) .
  11. ↑ Lur encyclopedietatic hartua .
  12. ↑ Aizpuru Ostolaça, Jose Luis. (2023-01-01). «Xipri Arbelbideri elkarrhizqueta - Jaquin.eus» www.jaquin.eus : 11-66. (Noiz consultatua: 2023-08-03) .

Campo estecac aldatu


" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Piarres_Xarriton&oldid=9351620 "(e)tic escuratuta