Wikipedia

Oztibarre

Naffarroa Behereco escualdea

Oztibarre [1] Naffarroa Behereco escualde eta ibar bat da.

Oztibarre
  Euscal Herria
Map
Hozta herrico ikuspeguia, Belchu menditic
Administrationea
Herrialdea   Naffarroa Beherea
Escualdeburua Içura
Herri handiena Larçabale-Arroce-Cibitze
Geographia
Coordenatuac
Açalera 158 cm²
Garaiera 60-1177 metro
Demographia
Biztanleria data22 =
Densitatea ERROREA: ecin içan da automaticoqui calculatu, araçoa componceco eguin clic hemen biztanle/cm²

Escualdea 10 udalerric ossatzen dute eta lurraldearen hegoaldean dago, Garaci , Arberoa , Amicüce eta Arbaila escualdetarequi muguitzen.

Bere hiriburua Içura da.

Icena Aldatu

Toponimoaren occitanierazco versione Ostabarret da, sarritan vath d'Òsta eran. Francesez , Osta barret version homologoa da eta aragoieraz Ostavals eta tierra d'Ostavals .

Duchesne bildumac, Terra Ostabaressü beçala aiphatzen du XII. mendean , eta Ostavales beçala 1247an , Terra Hos tebarecio in Navarra icenarequi , 1305eco Naffarroaco guthu batean, Ostabarea icenecoan, 1312an , Hosta-Barisium icenecoan, 1351n eta Ostaberesium icenecoan, 1361eco gascoien roletan.

Bere euscarazco icena Hozta (ibarreco herri bat) eta ibarre ("ibar" edo "haran" behe-naffarreran ) hitzen elkarquetatic dathor. Horrela, Hoztibarre icena sorthu cen (Hoztaren -a- lettra galdu eguin da ibarreren -i- lettraren mesedetan), eta, ondoren, h- ascatu cen, Oztibarre gueratu .

Occitanierara egoquitzea , phenomeno bitchi bat guerthatu cen. Alde batetic, euscarazco process bera repicatu cen. Horrela, Òstavath icena Òsta ( Hozta icena gascoira egoquitze ) eta vath ("ibar" edo "haran" gascoiz ) elkarcetic sorthu cen. Hala ere, toponimo hau soilic Hozta udalerriarequi ( Òstavath occitanieraz ) lothua gueratu cen. Horren raçoina da, berçalde, Oztibarre euscal icenaren berce egoquitzapen bat eguin cela. Bere erranahia contuan hartu gabe, gascoiec Ostabarret ("Oztabarre" ahoscatua) beçala bereganatu çuten. Horregatic, Òstavath hitza, Hozta herriarençat baztertua gueratu cen, Ostabarret , ibar ossoa icendatzen hassi cen bitartean.

Francesa ibarrera iritsi cenean, XIX. mendean , francesec occitanierazco toponimoac hartu cituzten (bi hizcuncetaco ahosquera nahico ancecoa celaco) eta icenac frances graphiar egoquitu cituzten. Horrela, Òstavath herria Ostabat içaiter passa cen francesez eta Ostabarret berdin mantendu cen.

Geographia Aldatu

Mugaquideac Aldatu

Fisionomia Aldatu

Naffarroa Behereco ipharraldeco lurrequin alderatuz, lurralde menditsua da, erripe guehiagodun haranez ossatua. Hori dela eta arçainçaraco lurralde aproposa da.

Ibarra, mendi nahico altu batzuc ditu, inguruco berce haran batzuequin alderatuta, Belchu (1 130 m), Lahondo (1 135 m) edo Çaboce (1 177 m) casu. Hauec, batez ere, Hozta inguruan daude. Gainonceco ibarra ascoz baxuagoa da, non altueraric altuenac 500 eta 700 metro artecoac diren. Mendi aiphagarri batzuc Pagaburu (545 m), Gazteluçahar (472 m), Orgamendi (639 m) edo Gainçabala (531 m) dira.

Historia Aldatu

XI. mendearen amaieran, Guendule V.a Bearnocoac , Bearneco bizcondeac , Amicüce invaditu çuen eta conquistatzen saiatu cen. Hamar urthe beranduago, Gaston IV.a Biarnocoac Akiceco lurrac occupatzen ditu, hauen jabe, 1105ean bihurtu celaric. AmicUce eta Oztibarre lurraldeac Bearneco jurisdictionen egonen dira 1134 arte. 1195ean Arnaldo Raimundo II.aren escuetara passa cen, Tartaxeco bizcondea, Ortheceren truqu , Bearneco bizcondeari eman ceraucona, Guendule VI. Bearnocoa . Anso VII.a Naffarroacoa omencen du eta, horrela, Mendiatzeco merindadea eçarcen da.

1247co açaroaren 22an , Raimundo Arnauld Tartaxecoac Naffarroaco regueari omenaldia eguin ceraucon Vièlanava eta Amicüce eta Oztibarre lurraldeengatic. Arnaud Lücücecoa berce horremberce eguin ceraucon Anso VII.a Naffarroacoari , 1228co uztailean , Oztibarreco lurretic. 1319an , Amicüce eta Oztibarre, Amaneo Albretecoa , Tartaxeco bizcondea, omendu cituen. 1326an , Guitarrte Tartaxecoac Carlos II.a Burusoilaren aurrean eguin çuen; hirur urthe gueroago, Philippe III.a Naffarroacoac . 1383an , Carlos II.a Naffarroacoac Oztibarre hartu çuen berriro, Lücüceco jaunarequin .

1512an gaztelarrec Naffarroa conquistat çutenean, Johannes III.a Naffarroacoa thronuti kendutaco regue naffarrac porrot eguin çuen urthe berean eguin çuen resuma birconquistatzeco ahaleguinean. 1516co marchoan Johannes III.a Naffarroacoac birconquist saiaquera berri bat projectatu çuen, eta Oztibarreco biztanleec, gaztelarrequin hautsiz, haiei harrera eguiteco erregutu ceraucoten/cioten, bere obedienciara itzulcea erabaqui baitzuten.

Ossaqueta Aldatu

10 udalerrietan 16 herriac ossatzen dute escualdea: 1 690 biztanle eta 158,08 kilometro quadro .

Herria Udalerria INSEE codea Herritarra Açalera
(cm²) 		Biztanleria
(2018) 		Densitatea
(bizt/cm²)
Arhansusi Arhansusi 64045 arhansusiar, arhansusitar 5,35 74 12,9
Bunuce Bunuce 64150 bunuztar 6,60 129 23,18
Donaixti Donaixti-Ibarre 64487 donaixtiar 30,03 215 7,76
Ibarre ibartar
Hozta Hozta 64265 hoztar 17,08 87 4,63
Ibarrola Ibarrola 64267 ibarrolar 21,83 79 3,61
Içura Içura-Azme 64437 içuratar 15,26 194 13,17
Azme azmetar
Jutsi Jutsi 64285 jutsiar 15,17 208 13,38
Behaune Landibarre 64313 behaundar 28,68 279 10,33
Donamarti donamartitar
Jondohozti jondohoztitar
Azcombegui azcombeguitar
Larçabale Larçabale-Arroce-Cibitze 64314 larçabaldar 18,08 425 22,35
Arroce arroztar
Cibitze cibiztar
Pagola [oh 1] Pagola 64120 pagolar 15,90 260 17,86

Pagolaren casuan, nahiz eta bere lurren çathi bat Oztibarrenac içan, Pagola herria Çuberotar Arbaila escualdecoa da.

Economia Aldatu

Pyreneoetaco ekoizpen traditionalean oinharritutaco economia. Nekaçaritza urria. Hazcunça extensivoa ardi-aciendaren mendialdeco larreetan ( ardixuri eta latcha ), Pyreneoetaco raçaco behi nahassia eta çalduna. Cherri guti. Tiro-çaldia (bretoiera) eta aulki-çaldia (angloarabiera).

Euscara Aldatu

Luis Luciano Bonapartec , 1869an , Oztibarreco herri guztiac sailcatu cituen ekialdeco behe-naffarrera euscalquia , Amicuce , Garaci eta Oztibarre escualdeetan hitz eguiten cena. [2]

Coldo Çuaçoc , 2010ean , bere herri guztiac naffar-laphurtera euscalquia sailcatu cituen. [3]

1968an 2 137 euscaldun ceuden, ia biztanle guztiac.

Oharrac Aldatu

  1. ↑ Naffarroa Beherea eta Çuberoa arteco mugac erdia ceharcatzen du Pagola udalerria, baina Herri Barnea Çuberoan dago, metro gutian.

Referenciac Aldatu

  1. ↑ Euscalçaindia . 122. araua: Naffarroa Behereco herri icendeguia. .
  2. ↑ Luis Luciano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés , 1863 .
  3. ↑ Coldo Çuaço. El eusquera y sus dialectos . Alberdania, 2010.

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Oztibarre&oldid=8622958 "(e)tic escuratuta