Wikipedia

Nabarreria

Iruñeco burgua

Nabarreria edo Naffarreria Iruñeco Alde Çaharreco historico burgu bat da, hiri çaharreco ekialdean dago. San Cernin eta San Nicolas burguac mendebaldean daude. Iruñeco auçoric çaharrena da, bertan baitzegoen ancinaco Pompaelo eraiqui . Gaur egun Iruñeco cathedrala , Nabarreria plaça edo Naffarroaco Archivo Nagussia auço honetan daude.

Nabarreria
Alde Çaharra , Iruña

Bandera


Armarria

Map
Icen officiala Nabarreria
Sorrera IX. mendea
Cocapena
Udalerria Iruña
Provincia   Naffarroa Garaia
Herrialdea   Euscal Herria
Altuera 455 m
Auçotarra Nabarreriar
Posta codea 31001

Historia Aldatu

Sorrera Aldatu

C. a. X. mendearen hassiera , bacen jada vascoi herrixca bat Çaldi Çuri iceneco eremuan (burguco iphar-ekialdean, Iruñeco goi-ordoquiric garaiena), Iruña edo, acaso, Bengoda hirian. [1]

Bertan cocatu cen Pompælo romatarra ,garairic opharoena II. mendean vici içan çuena. [2] Pompaeloren traçatuan, Ancinaco Romaco hiri guehienetan beçala, Cardo eta Decumanusac ceuden, caleen orientationearen schema eguiten çutenac. Gaur egungo Dormitaleria calea içanen liçateque kardus maximus eta Curia calea edo Nabarreria calea bere decumanus maximus . [3] . Hiriaren hedadura gaur egungo Nabarreriaren osso ancecoa içanen liçateque, harresiequin Merced eta Dormitaleria calearen amaieran III. mende inguruan [4] . Bi caleac aurkitzen ciren eremuan foroa egonen liçateque, eta gaur egungo Cathedralaren arçadianatoaren azpian 20x15 metroco açoca [3] . Curia calean aurkitutaco termen arrastoec baztertuco luquete cale hau içaitea decumanus maximus , içan ere ez cen ohicoa decumanusean egoitea eraiquin garrancitsuac [3] . Ez ciren, hala ere, terma bakarrac: Gazteluco plaçaco parquingare eraicunçan terma suburbanoac ere aurkitu ciren, foroaren ondoan ceudenac baino nabarmen handiagoac [5] .

Birpopulaqueta Aldatu

IX. mende hassiera Iruña populatioe chiquico hiri gothortua cen. Aldiz, XI. mende amaieran, Iruñeco Regueac hirico vicitza berritzeco eta indarceco asmoz, ipharraldeco gendeari ethorcera dei eguin cerauen/cien haiei privilegioac aithortuz. Franco direlacoac (guehienean Tolosa Occitaniaco inguruco herritarrac) merkatari eta artisauac ciren batez ere eta San Cernin burguan bildu ciren. Guero, berriz, San Nicolas burgua sorth cen.

Bada, jathorrizco herritarrec ( naffarrac ) Iruñeco hirigune çaharrean vicitzen jarraitu çuten, eta harrezquero Nabarreria icena içan çuen. Cultura-desberdintassunac ez ecic, naffarren officioac xumeac ciren guehienean: etcheco lagunçaileac, abelçainac, nekaçariac... Regue-aguinduz, debecatua çuten francoen officioric ikastea (artisautza eta merkataritza-trebetassunac).

Nabarreria ascotan cen gatazquetan aldameneco auçateguiequin. 1276an , ordea, hirur burgoen arteco guerra bethe-bethean phiztu cen eta San Nicolasec eta San Cerninec , Occitaniatic ethorritac armada baten lagunçaz, Nabarreria birrindu çuten ( Nabarreriaco guerra ). 50 urthe inguruan ez cen etcheric eraiqui sunsitutaco orubean, haric eta 1324an berreraicunçari heldu ceraucoten/cioten arte [6] .

Gaur egun, burgu hura cegoen lekuan, icen bereco Nabarreria calea dago. Iruñeco juduteguia eta San Miguel burgua hegoalderago ceuden. Nabarreriac xurgatu cituen hiriac gora eguin ahala. [7]

Batassun Privilegioa Aldatu

Hurrengo urtheetan, Nabarreriac gorphutza hartu çuen berriz ere eta, XV. mendean , aldameneco burguac beren exclusivotassuna eta hizcunça bera galduz joan ciren. 1423an , Batassun Privilegioa eman cen eta, haren bidez, hirur burgüec bat eguin çuten eta elkarren arteco mugac leguez behinçat hautsi eguin ciren, Iruñeco udal bakarra eratuz.

Elkarcearen ondorioen artean, Nabarreria San Cernin eta San Nicolas burgüetatic banatzen çuten mendebaldeco harresiac bota/vota ciren. Gainera, Mercaderes calea , Merkatu calea edo Xabier calea sorth ciren, orain bateratuta dauden burgu ezberdinac elkarlotzeco. San Nicolas eta Nabarreria artean Gazteluco emparança eraiqu cen eta San Cernin eta Nabarreria artean Udal plaça . [8]

Hiriguinça Aldatu

Burgua ondo identifica daitezqueen bi çathitan banatzen da: Nabarreria çaharra eta Auço Berria edo juduteguia , juduac camporatu ondoren Nabarreriac xurgatu çuena. Lehenengoa lurraren arauera antholatzen da eta Carmen eta Nabarreria caleen inguruan sorcen da, euscal herri traditionalac beçala. Bigarrena, gueroagocoa, bastidaco lauqu batean garatzen da, San Cernin burgua imitatuz.

Plaçac Aldatu

Burguac laur plaça ditu:

Caleac Aldatu

Politica Aldatu

Naffarroaco Foru hautescundeac Aldatu

Nabarreria burgua Alde Çaharra hautes-barrutia da, Iruñeco barrutian . Hauec dira hautescunde-barruti horren emaitzac azquen foru-hautescundeetan:

2019co Naffarroaco hautescundeac Alde Çaharran [9]
Alderdia Voçac %
Euscal Herria Bildu 1 737 %30,49
Gueroa Bai 1 339 %23,50
Navarra Suma 1 268 %22,26
Naffarroaco Alderdi Socialista 619 %10,87
Ahal Dugu 323 %5,67
Izquierda-Ezquerra 255 %4,48
Vox 50 %0,88
Equo 45 %0,19
Naffarroaco Ordezcaritza Cannabicoa 15 %0,26
Sain 9 %0,16
Libertate Naffarra 8 %0,14
Guztira 5 713 %100
2015co Naffarroaco hautescundeac Alde Çaharran [10]
Alderdia Voçac %
Euscal Herria Bildu 1 567 %26,60
Gueroa Bai 1 283 %21,78
Naffar Herriaren Batassuna 1 041 %17,67
Ahal Dugu 947 %16,08
Naffarroaco Alderdi Socialista 308 %5,23
Izquierda-Ezquerra 267 %4,53
Naffarroaco Alderdi Popularra 144 %2,44
Herritarrac - Herritarron Alderdia 102 %1,73
Equo 40 %0,68
Animalien Tractu Charren Contraco Alderdia 33 %0,56
Sain 31 %0,53
Naffarroaco Ordezcaritza Cannabicoa 30 %0,51
Batassuna, Aurrerapena eta Democracia 22 %0,37
Libertate Naffarra 14 %0,24
Guztira 5 923 %100
2011co Naffarroaco hautescundeac Alde Çaharran [10]
Alderdia Voçac %
Euscal Herria Bildu 1 483 %26,11
Naffar Herriaren Batassuna 1 289 %22,69
Naffarroa Bai 1 276 %22,46
Izquierda-Ezquerra 537 %9,45
Naffarroaco Alderdi Socialista 457 %8,05
Naffarroaco Alderdi Popularra 211 %3,71
Ecologistac Marchan 100 %1,76
Naffarroaco Ordezcaritza Cannabicoa 90 %1,58
Naffarroaco Democraten Elkargunea 46 %0,81
Sain 36 %0,63
Batassuna, Aurrerapena eta Democracia 32 %0,56
IXN 21 %0,37
Naparra ta Españico Escuñe 12 %0,21
Guztira 5 590 %100

Garraioa Aldatu

Autobusa Aldatu

Auço honetan Escualdeco Hiri Garraioaren 9 linea daude:

    Escualdeco Hiri Garraioa
Nabarreria  
Eguneco Cerbitzua
Gaueco Cerbitzua

Bicycletta Aldatu

Articulu nagussia: « Iruñeco Bidegorrien sarea »

Bicyclettec galçada erabilcen dute, autoec eta oinezcoec beçala, azquen horiec cale guztiac oinezcoençat jarrita dauden burgu batean baitute lehentassuna.

Aparcalekua Aldatu

Cale guztiac oinezcoençat egoquituta daudenez, debecatuta dago bertan aparcatzea. Gainera, Iruñeco Udalac cudeatutaco sarbide-control automaticoco systema baten bidez baimendutaco ibilgailuec baino ecin dute circulatu.

Monumentu eta leku intersgarriac Aldatu

 
Iruñeco Andra Maria Realaren cathedrala
 
Iruñeco harresiac eta Franciaco athea edo Çumalacarreguiren athea
 
Çaldi Çuriaren çokoa

Nabarreria burguco monumentu eta eraiquin garrancitsuenac honacoac dira:

Barnealdean, Carlos III.a Noblea bera eta bere emazte Leonor Trastamaracoaren mausoleo bicaina dago ( Jean Lomme de Tournairen lana, 1416 ), recelpean dauden bi irudi jesarriez eta 28 iruditcho erregutzailez ossatua, guztia polychromia eta metallezco xehetassunequn aphainduric.
Absideco capperac XV. mendeco aurrealdeco aldarea eta 1530 . urtheco harlanduzco bicainezco corua du. Claustrora «Ath Ederrean» barna gurutzaduraren escuinaldetic sarcen da, mainelean historiatutaco hirur chapitel eta Ama Virgina ditu, eta tympanoan XIV. mendeco Maria Lotiaren irudi polychromatua.
Claustro gothicoa , gothico styloaren maisu lana da ( XIV - XV. mendea ). Çulhodun traceriazco arcu laucoitz dotoreac ditu. Haimbat cappera eta Iruñeco Elizbarrutico Museoa .

Referenciac Aldatu

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Antonio, Perez Laborda. (2011). Vascoiac Augustoren garaia baino lehen. Separata .
  2. ↑ «NABARRERIA - Auñamendi Eusco Encyclopedia» aunamendi.eusco-ikascunça.eus (Noiz consultatua: 2020-11-20) .
  3. ↑ a b c Martínez Martínez, Sergio. (D.L. 2017). Pamplona en la Edad Media : historia y desarrollo urbano. B.A.B ISBN 978-84-617-8471-4 . PMC 1027667552 . (Noiz consultatua: 2023-02-08) .
  4. ↑ (Gaztelaniaz) García-Barberena, María; Unçu, Mercedes; Çuazúa, Nicolás; Çuça, Carlos. (2020). «Murallas bajo el suelo de Pamplona. La evolución de las fortificationes a la luz de los hallazgos archeológuicos» Trabajos de Archeología Navarra (31 32): 117–189.   doi : 10.35462/TAN31-32.4 . ISSN 2530-5816 . (Noiz consultatua: 2023-02-08) .
  5. ↑ Nogüera Celdrán, J. M., García Entero, V., & Pavía Pague, M. (2018). Congresso international Thermas públicas de Hispania (Murcia-Cartagena, 19-21 de abril de 2018). Pre-Actas.
  6. ↑ (Gaztelaniaz) Paredes, Ángueles García de La Borbolla García de. (2016). «El cabildo de la cathedral de Pamplona y la Navarrería en la segunda mitad del siglo XIV: la creación de un condominio» Edad Media. Revista de Historia (17): 255–273. ISSN 2530-6448 . (Noiz consultatua: 2021-07-15) .
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Badaquiç non cegoen Iruñeco Juduteguia?» Sociedad Civil Navarra 2018-02-19 (Noiz consultatua: 2020-11-20) .
  8. ↑ «Iruña Harresiac dira» Iruñeco Udala (Noiz consultatua: 2020-11-20) .
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hautescundeac 2019 - Foru Hautescundeac - Alde Çaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz consultatua: 2020-06-20) .
  10. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hautescundeac 2015 - Foru Hautescundeac - Alde Çaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz consultatua: 2020-06-20) .

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Nabarreria&oldid=9199780 "(e)tic escuratuta