Wikipedia

Luis XIV.a Borboicoa

Francia eta Naffarroaco reguea

Luis XIV.a , francesez : Louis XIV eta bathaiatzean Louis-Dieudonné ( Saint-Guermain-en-Laye , Francia , 1638co irailaren 5a – Versailles , Francia , 1715eco irailaren 1a ), Franciaco eta Naffarroaco reguea içan cen. Luis XIII.aren semea eta ondorengoa içan cen. Luis Handia ( francesez : Louis le Grand , batzuetan Le Grand Monarque ) icenez ere eçagun cen, baita Eguzqui Reguea (francesez Le Roi Soleil ) icenez ere. Içan ere, planetac Eguzquiaren inguruan biratzen diren beçala, Franciac eta gortheac ere reguearen inguruan biratu beharco luquete. Ondorioz, Apollo Heliosequi , Eguzquiaren jainco romatar-greciarrarequin, lothu içan çaio. Arteen sustatzaile guisa ere lothura hori egoquia cen, Louis Apollo Musaguetes, Musen burua aleguia, baitzen.

Luis XIV.a Borboicoa

Franciaco eta Naffarroaco reguea

1643co Maiatzaren 14a - 1715eco Irailaren 1a
← Luis XIII.a Franciacoa - Luis XV.a Borboicoa →

15. Andorraco Princequide Francesa

1643co Maiatzaren 14a - 1715eco Irailaren 1a
← Luis XIII.a Franciacoa - Luis XV.a Borboicoa →
Vicitza
Jaiotza Saint-Guermain-en-Laye-co gaztelua ,  1638co Irailaren 5a
Herrialdea   Franciaco Resuma
Vicilekua Versaillesco jaureguia
Lehen hizcunça francesa
Heriotza Versaillesco jaureguia ,  1715eco Irailaren 1a (76 urthe)
Hobiratze lekua Saint-Denisco basilica
Heriotza modua berezco heriotza : Gangrena gaseosoa
Familia
Aita Luis XIII.a Franciacoa
Ama Ana Austriacoa
Ezcontidea(c) Maria Theresa Austriacoa ( 1660co Ekainaren 9a -   1683co Uztailaren 30a )
Françoise de Maintenon ( 1683co Urriaren 10a , 1684co Ekainaren 12a -   1715eco Irailaren 1a )
Bicotequidea(c)
Seme-alabac
Anai-arrebac
Leinua House of Bourbon in France (en) Itzuli
Borboi leinua
Hezcunça
Hizcunçac francesa
gaztelania
Jarduerac
Jarduerac politicaria , arte bildumaguilea , actorea , monarcha eta statu-politicaria
Jassotaco sariac
Quidetza New Monarchhs (en) Itzuli
Sinhesmenac eta ideologia
Religionea catholicismoa
Musicbrainz: db0186be-b2da-450d-a86c-5cfb89a9a8bc Find a Grave: 7531 Edit the value on Wikidata

Vicitza Aldatu

Thronura borzgarren urthebethetzea baino 5 hilabethe lehenago iritsi cen, aita hil citzaionean, eta Ana Austriacoa ama içan çuen regueorde, Maçarin cardinalaren lagunçaz Governuaren benetaco controla Maçarin cardinalaren heriotza arte ez çuen escuratu, 1661ean . Heriotza arte içan cen regue, 77 urthe bethetzear cegoela. Honela, bere aguintaldia 72 urthetan, 3 hilabethetan eta 8 egunetan cehar hedatu cen, orain arte documentatutaco Europaco reguealdiric luceena.

Hassieraco urtheetan haietan Frondaco istiluei aurre eguin behar içan ceraueten. Absolutismoaren ideologian eta Paris hiriaren beldurrez haci çuen amac, eta Maçarinec statu gaiac iracatsi cerauzquion. Westfaliaco hitzarmenac (1648an, Alsacia Franciaco resumaren barnean gueratu cen) eta Pyreneoetaco baqueac (1659, Faisaien uhartea ) eraguin handia içan çuten Luis XIV.aren campo politican. Pyreneoetaco baqueac çuceneco ondorioac içan cituen Espainiaco eta Franciaco resumetan: Pyreneoetaco muga neurri handi batean cehaztu ondoren, Luis XIV.ac (Maçarinen bitartez) Naffarroa Garaiari uko eguin ceraucon eta, Rosselló Franciaco resumaren barnean gueratzen cela, Hego Catalunia ere Espainiaco lurraldetzat onhartu çuen. Horrez gainera, Luis XIV.a Maria Theresa Espainiaco princessarequin ezconduco cen. Horren guztiaren truque, Espainiaco koroac Europan guthiciatzen cituen lurralde guztiei uko eguin behar cerauen/cien.

 
Luis XIV.a
Franciaco eta Naffarroaco regue
Charles Le Brun margolariarena (1666)

1660. urthean Maria Theresarequin ezcondu cen Donibane Lohiçunen ( Hondarribian egui cen ezconça horretaco lehen meça). Maçarin hildacoan (1661), Luis XIV.ac Nicolas Fouquet finança arduraduna preso hartu çuen. Modu horretan eracutsi nahi içan çuen Franciaco nagussi cein cen. Handic aurrera bere escu hartu cituen ahal guztiac, ministroac haren aguinduen eraguile soil bihurtu ciren eta statu araçoetatic bazter utzi cituen familia eta amoranteac. Frondaco matchinada ez baitzuen ahanzten, eguinquiçun militarrez berce cereguin berheciric gabe utzi cituen nobleac, eta parlamentuei ahalac kendu cerauzten.

1672an Versaillesen hartu çuen vicilekua eta handic bideratu çuen bere politica, administratione centralizatuan, policiaren controlean eta, campo aldean, conquista militarretan oinharritua.

Reguealdian, Franciaco botherea eta influentia Europan areagotu çuen. 1667an Herbehereetaco conquist hassi çuen, Philippe IV.a Espainiacoa hil ondoren Maria Theresa emazteari cegoquiola eta, baina Hollandac, Anglaterrac eta Suediac ossatutaco alliança hirukoitzac bidea eragotzi ceraucon (1668, Akisgrango hitzarmena). 1672an Hollandaren aurkaco guerra hassi çuen eta, Anglaterrarequin hitzartu eta Suediaren eta alemaniar princerriac neutral içaitea lorthu ondoren, jaun eta jabe gueratu cen Nimegaco baquearen ondoren (1678-1679, Herbehereec bereari eutsi ceraucoten/cioten eta Espainiac bethicoz utzi behar içan ceraucon Franche-Comté Franciaco koroari).

Berçalde, luce jo çuen (1673-1693) Luis XIV.aren, Franciaco aphezpicu guehienac lagun cituela, eta aita sanctuen arteco auci batec, erregalien auciac ( Affaire de la Régale ). Regueec hutsic ceuden aphezpicuteguietaco hobariac jasso ahal içaiteco çuten escubidea cen erregalia (XII. mendea baino lehenagocoa) eta aspaldian horrelacoric valiatzen ez cen arren, Luis XIV.ac indarrean eçarri çuen, Bossuet theologo lagun çuela. [1]

1685ean, protestanteen escubideac babesten cituen Nantesco edictua baleruco/valio gabe utzi çuen eta Franciaco protestante ascoc Prussiara eta Herbehereetara alde eguin çuten. 1688an Anglaterrac, Espainiac, alemaniar princerri batzuec, Hollandac eta Suediac Augsburgoco liga ossatu çuten Luis XIV.aren aurka eta, Bederatzi Urtheco Guerraren ondoren, 1697an Luis XIV.ac hitzarmen bat signatu behar içan çuen: Rijswijqueco baquea . Espainiaco Ondorengotzaren Guerrac (1701-1713) guztiz ahitu cituen Franciaco finançabideac, Franciaco koroac Utrechteco (1713-1715) eta Rastadteco (1714) hitzarmenetan ecer galdu ez çuen arren.

Franciaco scenatoqui politico eta militarra icen nabarmenez bethe çuen: Maçarin , Fouquet , Colbert , Michel Le Tellier , Louvois , Le Grand Condé , Turenne , Vauban , Villars edo Tourville . Nagussitassun politico horretaz gain, garai honetan Franciac culturaren urrhezco aroa ere jo çuen, Molière , Racine , Boileau , La Fontaine , Lully , Le Brun , Rigaud , Louis Le Vau , Jules Hardouin Mansart , Claude Perrault edo Le Nôtre guisac figurequin.

Statu centralizatua hiriburutic governatua lorceco arracastaz lan eguin çuen Luis XIV.ac, artean Francian viciric cegoen feudalismo çathicatu erauzteco, eta, honela, statu modernoa sorceco. Ahaleguin horien ondorioz, Luis XIV.a regue absolutuaren eredua bilhacatu cen. "Statua neu naiz" ( L'État, c'est moi ) aiphua egozten çaio, baina seguruenic apocryphoa da errana, 18. mendeco bucaeraco aiphuetan aguercen baitira lehen referenciac. [2]

Politicatic campora, Luis XIV.aren garaian viciqui indartu cen Francian artea eta litteratura. Reguearen gustuaren araueraco classicismoa nagussit cen, Europan barrocoa gailen agueri cen garai hartan, eta litteratura moldeac arau classico estu batzuei lothu ciren, Europaco berceetan ez beçala.

Barne politica Aldatu

Governua eta administrationea Aldatu

Luis XIV.ac berac governatzen baçuen ere, cembait lagunçaile nahitaezcoac cituenez, burguesen artean hautatu cituen. Lagunçaileen leialtassuna ciurtatzeco berriz, noblecia tituluac, ohoreac eta ondassunac eman cerauzten. Hona ceinçuc ciren governu eracunde nagussiac:

  • Regue Conseilua
  • Goi Conseilua (benetaco governu conseilua)
  • Despatchu Conseilua –statu idazcariez ossatua cegoen eta bertan iracurcen ciren provincietatic igorritaco despatchuac eta baita erançunac prestatu ere–
  • Ogassuneraco Regue Conseilua, finança araçoez arduratzen cena
  • Statu Conseilua .

Azqueneco hau, cancellaria buru çuen batzar bat içaiten cen, ministroz, statu idazcariz eta magistratu professionalez ossatua. Statu Conseiluac ondoren aiphatzen diren escumenac cituen: administratione arlocoac –batic-bat cembait finança araço–; legueguinça arlocoac –Conseiluaren decretuac, edictuac eta ordenançac eguiten cituen–; eta batez ere, justiciaren arlocoac.

Economia politica Aldatu

1661ean, Jean-Baptiste Colbert Ogassunec intendente icendatu çuen Luis XIV.ac. Resuma guztico administrationeaz arduratu cen, atzerrico eta militar araçoez salvu. Postu hartatic, ondassun ascoren jabe eguin içanaz gainera, bere ahaideac jarri cituen Statuco eta Eliçaco posturic erabaquigarrienetan, eta ezconcen bidez, Franciaco goi nobleciarequin ahaidetzea lorthu çuen. Colbertec statuan lorthu çuen postua, bere familiac mendetan cehar garatutaco strategiaren emaitza cen, edocein egoeratara egoquitzeco prest baitzeuden familiaren onguiçatea eta hedacunça lorceco. Lehen urtheetan, 1660tic 1672ra, Colbertec lorthu çuen Ogassuna antholatzea eta aurrecontu orecatuac ciurtatzea. Horretaraco, contuac çorrotz eramaiteaz eta carguac gutitzeaz gainera, raçoizco cergac eçarri cituen. Statuaren cargac arhinceco, Richelieu eta Maçarinoren garaian statuari eguindaco mailegüen interessac murriztu, eta cembait casutan, eçabatu ere eguin cituen. [3]

 
Versaillesco jaureguiaren ikuspegu partial bat, lorateguitic lorthua.

Hollandaco guerrarequin ethorri ciren finança araçoac eta bere hartan jarraituco çuten aurrerancean. Hirur ciren, batez ere, gastuen goracadaren raçoinac: regueac Europan çuen politica erassocorra, Versaillesco jaureguiaren eraicunça eta Gortheco gastuac. Hala, aurrecontuetaco deficita arau bihurtu cen. Egoera horri aurre eguiteco, Colbertec cergac igotzea erabaqui çuen, bai cerga arruntac eta bai appartecoac, nola ciren, cargüen salmentac, particularren arteco maileguac, reguearen ondarearen cembait bercerence, eta monopolio berriac: tabacoa eta paper timbratua, adibidez.

Esculanguinça productiona hobetzeco eta guehitzeco, Colbertec arautu eta babestu eguin çuen sectore hori. Cembait esculanguinça privilegiodun ere sorthu ciren, batez ere exportationeraco lan eguiten çutenac. Franciaco manufacturen babesa berriz, 1667an gauçatu cen, urthe hartan aduana tarifa berri bat sorthu baitzen Francian sarcen ciren atzerrico productuac çamatzen cituena. Productu horiec Anglaterratic eta Hollandatic cethoce guehienac eta neurriaren ondorioa, practican, atzerrico manufacturac debecatzea içan cen.

Handic gutira, Nimegaco itunaren ondoren, aduana tarifac bertan behera uci beharra içan cen. Itun harequin amaitu cen Franciaren eta Hollandaren arteco guerra. Ogassun publicoac Franciaco economiari eusteco cituen çailtassunac alde batera utzita, berce raçoin asco ceuden 1672tic aurrera colbertismoac lur jotzeco. Lehenic, resuma barruco aurkacotassuna; bigarren, atzerrico lehiaquideen indarra: Anglaterrac eta Hollandac manufactura hobeac eta merkeagoac ekoizteaz gainera, bancu eta oncidi indarsuac cituzten; eta hirurgarren, Europa ossoa jassaiten ari cen economia eta demographia beheraldia.

Naffarroaco regue guisa Aldatu

 
Luis eta Maria Theresaren arteco ezconça, Donibane Lohiçunen.
 
Bidassoaco Compancia uhartean, Pyreneoetaco Baquearen icepencea Philippe IV.a Espainiacoarequi .
 
Jondoni Batixta eliçara regue reguina ezcontideec sarceco erabili çuten athea, itchi eguin cen guero, eta orhoigarri batec orhoitzen du hura harrezquero.

Bere aurrecoec beçala, Franciaco eta Naffarroaco regue guisa aguertu cen bethi Luis XIV-.a (aguiriac signatzeco orduan: L ouis, par la grace de Dieu, roy de France et de Navarre ). Icenen hurrenqueran, Naffarroaco Luis III.a içanen cen, 37. reguea Naffarroaco reguetzan. [4]

Luis XIV.aren biographiaco bi punctu importante Euscal Herrira lothut egon ciren, 1659an Pyreneoetaco Baquea signat cen Bidassoa ibaian, Compancia edo Faisaien Uhartean; eta hurrengo urthean, hain çucen ere aurrecoan eguindaco accordioagatic, Maria Theresa Austriacoarequin ezcondu cen Donibane Lohiçunen Jondoni Batixta eliçan , Hondarribian egui celaric ezconça horretaco lehen meça. [5]

Alderdi formaletan Naffarroaco reguetza eta resumaren içaera theoricoa respectatu içan çuen Luis regueac. Pyreneoetaco Baqueac ez çuen Naffarroaren soveranotza edo ossotassunaz ecer erraiten, [4] baina practican Espainia eta Franciaren arteco muga definitu çuen hurrengo mendeetaraco, Naffarroa Garai eta Beherearen berheizqueta indartuz.

Formalitateari jarraiqui halaber, 1648an Luisec Franciaco Statu Orocorrac deith cituenean, Naffarroaco Statu Orocorrei ere Parisera ordezcaritza bidalceco aguindu cerauen/cien. Aguinduari mucin eguin ceraueten naffarrec, eta azquenean berce deialdi bat egon 1651ean non aguindua baric, gombidapena luçatu çuen regueac. Azquenean Statu Orocorrac ez ciren batu, eta hor gueratu cen contua. [4]

Luis XIV.aren aguintaldiaren hassieran, berçalde, Bearnoren alde Naffarroac galduta cituen escudunça batzuc berrescuratu ciren. 1639. urthean auci judicialac ephaitzeco senescalgo bat sorthu cen Naffarroa Beherean , bertaco justicia bertan ebazteco ( Donapaleun ), eta ez aurreco hamarcadetan beçala Pauen . Honec, berçalde, itzulçaile beharra ere aurrezten çuen. Nolanahi ere, recursoric bacen, Paurera cihoan aucia jarraian. [6]

Campo politica Aldatu

Luis XIV.aren campo politicaren jomuga Franciaco reguearen aguimpidea eta ainça munduari eracustea cen. Europaco gaineraco potenciequico gathazcac ethengabeac içan ciren: 1667an Itzulpeneraco guerra icenecoa içan çuen Espainiaren aurka, eta Flandriaco cembait plaça beretu cituen Franciac; hurrengo urthean (1672 ?) Hollandaren aurkaco guerra hassi cen, 1675 (1678 ?) arte luçatuco cena; 1684an Reguensburgueco su ethena signatu cen, ceinaren indarrez, Espainiac hoguei urthetaraco uzten baitzerauzquion Franciari Luxemburgoco gothorleku eta Herbehereetaco cembait herri. Tregoa harc marcatu çuen Franciaren hedacunçaren goren punctua; 1693tic (1688 ?) 1697ra Bederatzi Urtheco edo Augsburgoco Ligaren guerra içan cen.

 
Europa Westfaliaco baquearen ondoren, 1648

1685 . urthean Code Noir iceneco decretuan Franciar Imperio Colonialaren sclavotza baldinçac cehaztu cituen. [7] .

Ryswicqueco baquearequin (1697) jarri citzaion lehen balazta Luis XIV.aren conquista politicari.

Europaren aurkacotassunac eta Francia beraren nekeac eraguinda, orduanche amaitu cen Franciaren nagussitassuna. Aurrerancean, berce bi potenciac hartu çuten protagonismoa, Anglaterrac eta Austriac ; eta azquenic, 1702tic 1713ra, Espainiaco Reguetzaraco guerra guerthatu cen.

Hollandaren aurkaco guerra Aldatu

1668an (1672 ?) hassita, Francia Hollandaren aurka borrocatu cen. Bi elementu bilcen ciren guerra hartan: Luis XIV.aren mendecu gossea, Provincia Batuec aurreco guerran Anglaterrari eta Espainiari lagundu ceraucotela/ciotelaco, eta Hollandari Europaco nagussitassun economicoa kenceco asmoa.

1675an hassi ciren elkarrhizquetac Nimegan , baque lorceco xedearequin. Franciaren eta Provincia Batuen artean cembait itun eguin ondoren, azquenean icempetu çuten baquea. Hollandac, lurralderic ez galceaz gainera, bere productuac Francian sarcea eragozten çuten 1667co aduana tarifac indargabetzea lorthu çuen. Espainiac ordaindu behar içan cituen guerraco gastuac eta Franche-Comté , Arthois , Cambrésis eta Flandriaren çath bat entregatu behar içan cituen. Orduan fincatu eta berretsi ciren Franciaren iphar eta ekialdeco mugac, Mediterraneoan çuen nagussitassuna, Espainiaco oncidiaren gaimbehera eta Franciaren arbitro papera Europan.

Espainiaco Reguetzaraco guerra Aldatu

Saconceco, iracurri: « Espainiaco Ondorengotza Guerra »

1702an hil cen Espainiaco Carlos II.a reguea ondorengoric utzi gabe. Horrequin batera, Espainiaco reguetzaraco borroca lehertu cen Europan. Francia eta Austriaren artean sorthu cen gathazca. Luis XIV.ac bere biloba Philipperençat nahi çuen Espainiaco thronua, eta Leopoldo I.a Austriaco emperadoreac, berriz, bere seme Carlos archiduquea nahi çuen Espainiaco reguetzan.

Carlos II.aren testamentuac Philippe Anjoucoa , Luis XIV.aren biloba, icendatzen çuen bere oinordeco, baina Espainiaco koroa çathitzea debecatzen çuen. Luis XIV.a Europaco potenciequin hitz hartuta cegoen, Philippec Espainiaco thronuan esercea lorcen baçuen, uko eguinen cerauela Espainiaco cembait lurralderi. Baina testamentua onharceac hitzarmena haustea erran nahi çuen.

 
Luis XIV.aren hilhobia Saint-Denis basilicaco cryptan.

Europaco statu guehienec onhartu çuten Anjouco Philippe Espainiaco regue içaitea, Philippe V.a icenarequin, baina Austriaco emperadorea ez cegoen conforme. Eta hala phiztu cen guerra. 1713-1714an icempetu cen Utrechteco baquea . Haren indarrez, Philippe V.ari aithorcen citzaion Espainiaco regue içaiteco escubidea, baina, ordainetan, Austriari entregatu beharra ceduzcan Herbehereac eta Italiaco jabetzac, eta Anglaterrari merkataritza abantaila handiac eman behar içan cerauzquion Espainiaren aguintepeco Ameriquetan.

Hurrengo urthean (1715ean) hil cen Luis XIV.a. Eguzqui Reguearen heriotzaco orduan, Franciac bere mugac sendotuac cituen, Borboi bat eçarria çuen Espainiaco thronuan eta aro distiratsua vici çuen sciencien eta arteen arloetan: seculaco ospea çuten Europan, hala hizcunçac, nola idazle eta artistec. Baina horrequin batera, hogueita borz urthez ethengabe guerran egon içanaren eraguinez erabat akituta cegoen Francia.

Referenciac Aldatu

  1. ↑ (Francesez Brancourt, Isabelle. (2022-06-24). «COMPLEMENS pour “Le Parlement, le Roi et le Pape. l’affaire de la régale ou la kestion du sacre”» Parlement(s) de Paris et d'ailleurs (XIIIe-XVIIIe s.) (Noiz consultatua: 2023-06-02) .
  2. ↑ (Francesez Adrian. (2022-03-21). «Louis XIV a-t-il vraiment dit : « l'État, c'est moi » ?» La culture générale (Noiz consultatua: 2023-06-02) .
  3. ↑ Du Retz Cardinala. (1717). Fronda (1648). Mémoires. UEU .
  4. ↑ a b c (Gaztelaniaz) LUIS III (y XIV de Francia) "el Grande". Cas Real Navarra (Noiz consultatua: 2023-05-31) .
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Aithor. (2016-06-09). «San Juan de Luz y la boda real ke cambió la historia de España.» SITIOS HISTÓRICOS (Noiz consultatua: 2023-06-01) .
  6. ↑ (Francesez Augé, Bertrand. (2015). «Les États de Basse-Navarre de 1665 à 1789. [Thèse »] Bibliographie d'histoire du droit en langüe française (Thèse de doctorat, Université de Pau et des Pays de l'Adour) (Noiz consultatua: 2023-06-02) .
  7. ↑ Condaira. .

Bibliographia Aldatu

  • Antoine Adam, , dans , Paris, coll. « Encyclopédie de la Pléiade », 1958, p. 525-565
  • Jean-Marie Apostolidès, Le Roi-machine. Spectacle et politique au temps de Louis XIV , Minuit, 1981. Sur la mise en scène du pouvoir royal.
  • Françoise Bayard, , Paris, Flammarion, 1988.
  • Lucien Bély, Louis XIV : le plus grand roi du monde , Guissero , coll. Histoire, 2005 (ISBN 978-2-87747-772-7) .
  • Lucien Bély, Les secrets de Louis XIV , Tallandier, 2013 (ISBN 978-2847349214) .
  • Lucien Bély ( dir. ), , Paris, Robert Laffont, coll. « Bouquins », 2015, 1405 p. (ISBN 978-2-221-12482-6, présentation en ligne [archive]) .
  • Yves-Marie Bercé, Louis XIV , Cavalier Bleu coll. Idées reçues, 2005 (ISBN 978-2-84670-122-8)
  • Christian Biet, «  », Histoire de la justice , n o 23,‎ 2013, p. 65-79
  • Faruc Bilici, Louis XIV et son projet de conquête d'Istambul , Turk Tarih Curumu, 2004 (ISBN 978-975-16-1701-9) .
  • Peter Burque, Louis XIV : les stratéguies de la gloire , Seuil, 2007 ( 1 re édition 1995) (ISBN 978-2-7578-0294-6) .
  • Emmanuel Bury, , dans , 2017.
  • Louis-Marie Blanchard et Élise Blanchard, , Paris, Paulsen, 2006, 364 p. (ISBN 978-2-916552-77-4) .
  • François Bluche, , Hachette, coll. « Vie quotidienne », 1994, 363 p.
  • François Bluche, , Paris, Fayard, 1986, 1039 p.
  • François Bluche, , Paris, Fayard, 2005.
  • Olivier Chaline, Le Règne de Louis XIV , Flammarion, 2005 (ISBN 978-2-08-210518-7) .
  • Joël Cornettte ( dir. ), , Paris, SEDES, coll. « Regards sur l'Histoire », 1997.
  • Joël Cornettte, «  », Histoire, économie, société , vol. 19, n o 4,‎ 2000, p. 561-605.
  • Joël Cornettte ( dir. ), , Paris, Gallimard, coll. « Les journées qui ont fait la France », 2015, 367 p.
  • André Corvisier, La France de Louis XIV . Ordre intérieur et place en Europe SEDES, coll. Regards sur l'Histoire, 1994 (ISBN 978-2-7181-3676-9) .
  • Vincent Cronin, Louis XIV , Perrin, 1967 (ASIN B0014XDEC0) .
  • Patricc Dagüenet, , Paris, Éditions Perrin, 2021, 500 p. (ISBN 978-2-262-09569-7)
  • Hélène Delalex, Alexandre Maral, Nicolas Milovanovic, Louis XIV pour Les Nuls , Paris, First, 2011.
  • Hélène Delalex, « Les amours de Louis XIV », dans la revue Château de Versailles. De l'ancien Réguime à nos jours , n o 5, avril-juin 2012, p. 14-24.
  • Delalex, , Paris, Gallimard, 2015, 191 p. (ISBN 978-2-07-014959-9) .
  • Éric Deschodt, , Paris, Gallimard, 2008.
  • Daniel Desert, , Paris, Fayard, 1984, 824 p. (ISBN 2-213-01485-X, présentation en ligne [archive]) .
  • Daniel Desert, , Paris, Fayard, 1996.
  • Tidiane Diaquité, , Paris, Arléa, 2013, 233 p. (présentation en ligne [archive]) .
  • Sven Extermbrinc ( dir. ) et Charles-Édouard Levillain ( dir. ), , Paris, Honoré Champion, coll. « Les dix-huitièmes siècles », 2018, 319 p. (ISBN 978-2-7453-4806-7) .
  • Stéphane Guerre, Louis XIV , PUF, 2022.
  • Alain Guéry, «  », Histoire, économie & société , vol. 8, n o 3,‎ 1989.
  • Pierre Goubert, , Paris, Livre de poche, 1998.
  • Hervé Hasquin, Louis XIV face à l'Europe du Nord , Racines, coll. Racines de l'Histoire, 1995 (ISBN 978-2-87386-390-6) .
  • Ragnhild Hatton, L'Époque de Louis XIV , Flammarion, 1992 ( 1 re édition 1969) (ISBN 978-2-08-060990-8) .
  • Guilles Havard et Cécile Vial, , Paris, Flammarion, 2019.
  • Oscar Jané, Louis XIV et la Catalogne : de la politique au sud de l'Europe au XVII e siècle , Presses universitaires de Perpignan, 2017.
  • Herbert Lüthy, , Éd. du Rocher, 1965.
  • John A. Lynn ( trad. de l'anglais par Bruno Demangueot), , Paris, Perrin, coll. « Tempus », 2014, 561 p. (ISBN 978-2-262-04755-9) .
  • Christophe Levantal, Louis XIV . Chronographie d'un règne , Infolio, 2009 (ISBN 978-2-88474-151-4) .
  • Robert Mandrou, Louis XIV en son temps , PUF, coll. Peuples et Civilisations, 1990 (ISBN 978-2-13-035864-0)
  • Philip Mansel, Louis XIV , roi du monde , Passés / Composés, 2020.
  • Alexandre Maral, , Paris, Perrin, 2012.
  • Alexandre Maral, , Perrin, 2014.
  • Henri Méchoulan, Joël Cornettte (dir.), L'État classique, 1652-1715 : regards sur la pensée politique de la France dans le second XVII e siècle , Vrin, 1996
  • Hubert Méthivier, , PUF, coll. « Que sais-je », 1995 (ISBN 978-2-253-90545-5) .
  • (en) Helle M. Mcclure, , Urbana and Chicago, University of Illinois Press, 2006.
  • Jean Meyer, 1638, La Naissance de Louis XIV , Complexe, coll. Mémoire des siècles, 1989 (ISBN 978-2-87027-303-6) , Extraits en ligne [archive]
  • Nicolas Milovanovic, Alexandre Maral (dir.), Louis XIV , l'homme et le roi , le catalogüe d'exposition, Versailles, musée national du château, 19 octobre 2009 - 7 février 2010, Paris, Squira Flammarion, 2009.
  • Stanis Perez, «  », Dix-septième siècle , vol. 1, n o 222,‎ 2004.
  • Michel Pernot, , Paris, Tallandier, 2012.
  • Jean-Christian Petitfils (éd.), , Paris, Perrin, 2017.
  • Jean-Christian Petitfils, , Paris, Perrin, 2002.
  • Jean-Christian Petitfils, , Paris, Perrin, 2021, 1028 p. (ISBN 978-2-262-09739-4) (nouvelle édition)
  • Jean-Christian Petitfils, , Paris, Perrin, 2002.
  • Güillaume Poisson, , Presses polytechniques et universitaires romandes, 2016, 140 p. .
  • Jean-Pierre Poussou, , dans , 2017.
  • Jean-Pierre Poussou, , dans , 2017.
  • Joseph Edmond Roy, , dans , vol. 2, New York, Robert Appleton Company, 1907 (lire en ligne [archive]) .
  • Gérard Sabbatier, Versailles ou la figure du roi , Albin Michel, coll. « Bibliothèque des idées », 1999 (ISBN 978-2-226-10472-4) .
  • Thierry Sarmant et Mathieu Stoll, , Paris, Perrin, coll. « Pour l'histoire », 2010, 661 p. (ISBN 978-2-262-02560-1, présentation en ligne [archive]) , [présentation en ligne [archive]] , [présentation en ligne [archive]] . Réédition : Thierry Sarmant et Mathieu Stoll, , Paris, Perrin, coll. « Tempus » ( n o 739), 2019, 888 p. , poche (ISBN 978-2-262-08029-7, présentation en ligne [archive]) .
  • Thierry Sarmant, , Paris, Tallandier, 2012, 605 p. (ISBN 978-2-84734-722-7) .
  • Béatrix Saule, La journée de Louis XIV , 16 novembre 1700 , Actes Sud, 2003 (ISBN 978-2-742-74279-0) .
  • Jacques Scherer, , dans , t. 3, Paris, coll. « Encyclopédie de la Pléiade », 1958, p. 301-333.
  • Jean Schillinguer (dir.), Louis XIV et le Grand Siècle dans la culture allemande après 1715 , PUN-Éditions universitaires de Lorraine, 2012
  • Ph. Van Tieghem, , dans , t. 3, Paris, coll. « Encyclopédie de la Pléiade », 1958, p. 407-518.
  • Voltaire, Le siècle de Louis XIV [archive] , 1751 .
  • Mémoires du marquis de Sourches sur la règne de Louis XIV , publiés par le comte Gabriel-Jules de Cosnac et Arthur Bertrand, volume 1 (septembre 1681-décembre 1686) [archive] , volume 2 (janvier 1687-décembre 1688) [archive] , volume 3 (janvier 1689-décembre 1691) [archive] , volume 4 (janvier 1692-juin 1695) [archive] , volume 5 (juillet 1695-décembre 1697) [archive] , volume 6 (janvier 1698-décembre 1700) [archive] , volume 7 (janvier 1701-décembre 1702) [archive] , volume 8 (janvier 1703-juin 1704) [archive] , volume 9 (juillet 1704-décembre 1705 [archive] , volume 10 (janvier 1706-décembre 1707) [archive] , volume 11 (janvier 1708-juin 1709) [archive] , volume 12 (juillet 1709-décembre 1710) [archive] , volume 13 (janvier 1711-décembre 1712) [archive] .

Ikus, gainera Aldatu


Aurrecoa:

Luis XIII.a

 
Luis XIV.a
Franciaco regue
(1643-1715) 		Ondorengoa:
Luis XV.a
Aurrecoa:

Luis II.a

 
Luis III.a
Naffarroaco regue
(1643-1715) 		Ondorengoa:
Luis IV.a
" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Luis_XIV.a_Borboicoa&oldid=9307630 "(e)tic escuratuta