Lagunça : Wikipediari buruz
Wikipedia encyclopedia elheanhitza, web-oinharriduna eta eduqui asquecoa da. Wikipedia mundu ossoco voluntarioec idazten dute. Bertaco articuluac Internetera connectatutaco edoceinec idatz ditzaque, Aldatu edo Aldatu ituruburu codea estecan (lothuran) sacatuz.
Wikipedia 2001co urtharrilaren 15ean sorthu cen eta bizcor hassi cen sarean choco bat eguiten. Munduco hizcunça guztietan eta mundu guztiac idatzitaco eduqui asqueco encyclopedia bat eguiteco projectua da. Hirur urthe eta erdi gueroago, 2004co irailean, 10.000 editore baino guehiago ari ciren lanean, Wikipedia projectuac orduan cituen 50 hizcunça baino guehiagoetan. 2023co abenduan, anglesezco versionea da sarrera guehien dituena, 5.500.000 baino guehiago.
Wikipediaco informationea asquea da
Wikipediaren textu edo irudien eguileec ez dituzte galcen beren ekarpenen eguile escubideac ( copyright ), baina ekarpen horiec GNU Licenciapean erabilceco baimena emaiten dute nahitaez.
Wikipedian, ez da nehoiz onhartuco berce webguneetatic copiatutaco textu edo irudiric , baldin horien eguileac horretaraco baimena eman ez badu. Arau hori ez bethetzeac calte larria eraguin dieçaqueo Wikipediari, bai eta gure lan guztia deuseztatu ere.
Helburua
Wikipediaren helburua doaco encyclopedia fidagarria sorcea da. Gainera, projectua nationeartecoa den heinean, ahalic eta hizcunça guehienetan idatzita egoitea ere. Projectuaren sorçailea den Jimmy Walesec , honaco describapenaz açalcen du Wikipedia: “Qualitate oneneco encyclopedia asquea sorceco ahaleguina da, munduco edocein erabilçaileri bere hizcunçan çucendua”. [1]
Eçaugarriac
Guiça jaquituriaren bilduma baino, encyclopedia bat içan nahi du Wikipediac.
Eduqui asquea
Wikipediac Creative Commons Aithortu-Partecatu 3.0 licencia darabil.
Textu oro CC-BY-SA licenciapean erabilgarria içan arren, Wikipediaco irudi eta soinu batzuc ez dira erabilpen librecoac. Empresa logotipo, cantu eta copyrightdun argazqui batzuc erabilpen çuceneraco berceric ez daude. Badago Wikipediari expressuqui emandaco material banaecina ere, hau da, Wikipediarençaco soilic baldinçapean emandaco materiala. [2]
Hizcunça ezberdinetaco editioneac
Anglesezcoa, alemanezcoa, francesezcoa, japonierazcoa eta polonierazcoa dira borz editione garatuenac. 253 hizcunçataco editioneac ditu Wikipediac, baina, editione bakoitza berceequico independentea da. Editione ezberdinac ez daude elkarloturic, baina “ikuspunctu neutroa” beçalaco arauac dituzte communean.
Ondorengo cerrenda 2018co aphirilean articulu guehien içan cituzten editioneec ossatzen dute:
- Anglesezco Wikipedia ( 5,611,099 articulu )
- Cebuanozco Wikipedia ( 5,382,936 articulu )
- Suedierazco Wikipedia ( 3,784,053 articulu )
- Alemanezco Wikipedia ( 2,171,918 articulu )
- Francesezco Wikipedia ( 1,974,111 articulu )
- Neerlanderazco Wikipedia ( 1,928,598 articulu )
- Russierazco Wikipedia ( 1,466,122 articulu )
- Italierazco Wikipedia ( 1,430,287 articulu )
- Gaztelaniazco Wikipedia ( 1,403,275 articulu )
- Polonierazco Wikipedia ( 1,274,639 articulu )
Ecimberceco eçaugarriac
Wikipediaren projectuaren definitionetzat har ditzaquegu ondorengo hirur eçaugarriac:
- Encyclopedia bat içaitea du helburu.
- Wiki bat denez, salvuespen chiquiez apparte, edonorc arguitaratu deçaque.
- Eduqui irequia daduca eta CC-BY-SA licencia erabilcen du.
Editionea
Visitatzaile oroc editatu deçaque articuluren bat Wikipedian. Articulu baten autorea içaiteco ez da gaian aditua içan beharric, wikia den heinean, edonorc publica baiteçaque. Erabilçaileen collaborationeari esquer, articuluac sorthu cein hobetu eguinen direla uste baitu Wikipediac.
Arauac
Articulu bat idazteraco orduan, collaboratzaile oroc idazteracoan “ikuspunctu neutroa” beharrezcoa duela escatzen du. Içaitez, “ikuspunctu neutroa” negociaecina den araua da, 16 hemen baitago encyclopedia içaitearen funsa. Lanquide copuru handia dela eta, diversitate eta ideologia ezberdin ascoco gendeac harcen du parte. Beraz, Wikipediac, ikuspunctu neutroarequin ez du ikuspunctu bakarreco encyclopedia içaitera iritsi nahi, ikuspunctu anhiztassuna lorcea baicic. Berçalde, articulu bati buruz haimbat eritzi egonez guero, eztabaida orrialdeac daude gai hauetaz hitz eguiteco, honela articuluan bertan eztabaidac equidinez.
Ecimbercecoa da aurretiaz idatzitaco textu baten copyright-a respectatzea. Ez ekarri Wikipediara berce autore batzuen texturic, araçoac sor baititzaque leguez campoco jarrera den heinean. Era berean, debecatuta dago Wikipediaco eduquiren bat berce nehon copyright-pean arguitaratzea.
Azquenic, badira Wikipediatic campo dauden gai batzuc, ez direlaco encyclopedia batetaco articulutzat harcen. Hala nola, Wikipedian ez daude hiztegui batetan aguercen diren definitioneac (aditza cein adjectivoei buruz, adibidez), horretaraco Wikizteguia dago.
Bandalismoa
Bandalismoa, encyclopediaren articuluac cençuric gabe edo irainceco asmoz aldatzea da. Wikipediac behin eta berriz nocitzen duen araçoa dugu.
Nahiz eta hassieran araço larria dirudien, oro har bandalismoac ez du aurrerabideric içaiten Wikipedian. Içan ere, Wikipediaren erabilçaile guehienec asmo onez jarduten dute, eta eguneroco editioneen artean bandalismo ekinçac minoritarioac içaiten dira; beraz, luçaro gabe berce erabilçaileren batec ekinça horiec eçabatzen edota lehengoratzen ditu.
Bandaloac anonymoac içan ohi dira, registratu gabeco gendeac ere Wikipedian articuluac sorthu eta aldatzeco auquera baitu .
Berçalde, osso-osso gutitan, registratua dagoen lanquide batec bandalismo ekinçac eguiten ditu behin eta berriz. Ekinça horien eraguile ideologia içaiten da (culturacoa, religionecoa...), eta lanquidearen asmoa içaiten da bere ideac Wikipedian arguitaratu eta imposatzea.
Arguitalpenac
Wikipediac orainche 424.210 articulu ditu euscaraz. 2005eco urtharrilean gutienez hirur articulu editatu cituzten 13.000 erabilçaile cituen Wikipediac; horietatic 9.000 inguruc anglesez, alemanez edo japonieraz idatzi çuten. Activoagoac ciren 3.000 erabilçaile inguruco talde batec 100 articulu inguru editatu cituen hil hartan bertan; haien erdiac, hirur hizcunça aiphatuetan. Berçalde, articuluetaco editioneen laurdenac registratu gabeco erabilçaileec eguin cituzten, hau da, segur asqui ohico wikilariac ez cirenec. [3]
Wikipediaren mantence lanez voluntario talde bat arduratzen da. Talde horren barruan administratzaileac daude. Administratzaileec cembait articulu editatzea saihesteco, articuluac eçabatzeco eta erabilçaile bat demboraldi batez edo bethico blockeatzeco ahalmena dute (erabilçaile horrec communitateco arauac bethe ez dituelaco).
Referenciac
- ↑ Jimmy Wales, "Wikipedia is an encyclopedia" , 2005eco marchoaren 8an.
- ↑ Ikus bitez Anglesezco editioneco statisticac: "Wikipedia:Imague copyright tags" , Wikipedian, 2005eco marchoaren 9an.
- ↑ "Active wikipedians" orritic harturico statisticac, 2005eco marchoaren 21a.
Ikus, gainera
Campo lothurac
|
Wikimedia Fundationearen
projectuac
|
||
|---|---|---|
|
||