Wikipedia

Catholicismo

Catholicismoa (grequera : « Αاοاιاς, catholicós , universala dena ulercen duena») christautassunaren egungo adar nagussiari referencia eguiten deraucon/dion hitza da, ekialdeco Cismaren ondoren sorthutacoa. Catholicoac leialac dira Eliça catholicoarequin , baita theologiarequi n, doctrinarequin , liturgiarequin , principio ethicoequin eta portaera-arauequin ere, baita jarraitzaileequin ere, ossotassun guisa, ceinei « catholico » deitzen baitzaie. [1] «catholicism » hitza, oro har, Romaco Eliçarequin communioa vici diren personec partecatutaco experiencia religiosoa aiphatzeco erabilcen da [2] .

Beren burua catholicotzat duten biztanleen ehunecoa:
██ % 90 - % 100 ██ % 80 - % 90 ██ % 70 - % 80 ██ % 60 - % 70% ██ % 50 - % 60 ██ % 40 - % 50 ██ % 30 - % 40 ██ % 20 - % 30 ██ % 10 - % 20 ██ % 0 - % 10 ██ Daturic ez.

Eliça catholicocoaren terminoa christauei dagoqui , 23 eliça sui iuriz ossatu , aita sanctuarequin erabateco communioan daudenac eta guztira milla millioi fededun baino guehiago bilcen dituztenac [3] (munduco populationearen seiren bat eta christau fededun guztien erdia baino guehiago). [4] [5] Eliça catholicoaren berheizgarri nagussia Romaco aphezpicu aita sanctuaren autoritatea eta nagussitassuna aithorcea da. [ Hala ere, badira «catholico» adjectivoa ere partecatzen duten haimbat Eliça, hala nola Eliça orthodoxoa eta ekialdeco Eliça orthodoxoac, Ekialdeco Eliça assyriarra eta Communio Anglicanoa ossatze duten Eliçac. [6]

Catholicismoaren historia aldatu

Eliça catholicoa (edo catholicismoa) icena "eliça universala" icendatzeco erabili içan da II. mendearen hassieratic; termino horren erabilerari buruz dugun lehen referencia icen hori Antioquiaco Ignacioren guthunetan aguercea da, Juan Chrysostomoren arauera, Pedroc berac ordenatu baitzuen. [7] [7]

Christautassunaren lehen hirur mendeetaco haimbat egoeratan, Romaco gotzainac , catholicismoa Pedro apostoluaren oinordecotzat jotacoac, communitateetan escu harcen çuen gathazcac componcen lagunceco, Clemente I.a , Victor I.a eta Calixto I. a aita sanctuac [8] içan ciren adibideac [9] . Bere historiaco lehen hirur mendeetan, Eliça hirur patriarchatan antholatzen cen, Antioquiaco gotzainac, Siriaren gaineco jurisdictionearequin, eta gueroago Asia Chiquia eta Greciaren gainecoa, Egyptoco jurisdictioneo Alexandria eta Mendebaldeco jurisdictioneco Roma . [10] Gueroag , Constantinoplaco eta Jerusalemgo aphezpicue patriarchac guehitu cerauzquioten, raçoin administrativoengatic, "Lehen urthean Niçareaco aphezpicua". Romaco patriarchac ere aguinte berhecia çuela uste içan cen, San Pedrorequin çuen harremanagatic, hiri honetan hil eta lurperatua içan baitzen. [11]

Orthodoxoen cisma aldatu

Catholicismoaren içaera, neurri handi batean Erdi Aroco Cisma Nagussiac baldinçatu çuen. Erdibitzearen eraguile nagussia Aita Sanctuaren autoritatearen inguruco tirabirac içan ciren. Leon IX.a Aita Sanctuac uste çuen Romaco Aphezpicua ekialdeco laur patriarquen gaineco autoritatea çuela. Gaur egun ere, orthodoxoec adiarazten dute Laurgarren Concilioan adostutacoaren arauera, Constantinopolis eta Romaco aphezpicue arteco berdintassuna eçarri cela. Horretaz gain, horremberce garrancia ez çuten berce causa ere baceuden, hala nola niceatar credoan guehitutac clausula batec ( filioque clausula ceritzonac) eztabaida ere eraguin çuen.

Eliça christaua dotrina, theologia, hizcunça, politica eta geographia arloetan berheici cen, eta bien arteco hutsunea ez da desaguertu. Are guehiago, ondotic ethorri ciren haimbat guerthaerac, 1200ean gurutzatuec Constantinopolis arpilatzeac, areagotu eguin cituzten desadostassunac.

Cismatic, ekialdeco Europaco christautassunari orthodoxoa erran içan çaio, eta Catholicismoa hersiqui Romaco aita sanctuaren nagussitassuna onharcen duen adarra içan da, lehen garai haietan Europa Mendebaldera mugatua.

Mendebaldeco Cisma aldatu

Berce cisma larri bat Mendebaldeco Cisma ( 1378 - 1416 ) içan cen, ceinean Aita Sanctuac Avignon-en vici ciren eta guehienac franciarrac ciren. Hala ere, Roman berce Aita Sanctu bat icendatu ohi cen, Eliçaren banaqueta eraguinez 80 urthetan cehar.

Compombideraco negociationeen ondoren, 1414an Constançaco Concilioa egui cen, eta han Gregorio XII.ac , Romaco ita Sanctuac, bere vorondatez uko eguiten ceraucon bere carguari. Spero cen bertanAvignongo Aita Sanctuac, Benedicto XIII.ac , gauça bera eguinen çuela, baina carguari eutsi nahi içan ceraucon, baina Germaniaco Romatar Imperio Sanctuco emperadorearen pressionez, bakartuta gueratu cen eta Herrialde Catalanetan refugiatu cen, Peñiscola hirico Papa Luna delacoa bilhacatuz. Azquenic, 1417an berce Aita Sanctu bat auqueratu çuten, Martin V.a eta horrela amaitu cen Mendebaldeco Cisma.

Reforma protestantea eta confrarreforma aldatu

Eliça Catholicoaren berce crisi une definitzailea XVI. mendean sorthutac Reforma protestantea içan cen. 1517an , Martin Luther -ec barkamenen salerosqueten contraco 95 thesiac arguitarat cituenean, punctu doctrinalac salhatuz (barkamenen salerosqueta berheciqui), baina funsean Aita Sanctuaren aguimpidearen contra garatu cire lutheranismoa eta berce adar protestantea. Anglicanismoaren casuan, Anglaterraco politica eta Henrique VIII.a reguearen positione personalac importanteac içan ciren aphurqueta eraguiten Romarequin eta catholicismoarequin.

Catholicismoa, horren aurrean, ez cen gueldi gueratu eta berriztapen saio handi bat içan Contrarreforma , Trentoco Concilioan hartutaco erabaquien bidez. Aldaqueta horien artean contuan har liteque halaber Jesusen Lagundiaren fundationa : Jesuiten lana erabaquigarria içan cen Eliça Catholicoaren berriztatzean, dotrinaren eta erruquiaren alhorretan batez ere.

Eguinquiçun bikoitza içan çuen Trentoc, fedearen contuetan dogma bat eçarcea batetic, eta bercetic disciplinaren alhorrean, ordura arte guerthatu ciren guehieguiqueriac desaguerrarazten saiatzea,

Romatar eliça catholico apostolicoa aldatu

Eliça catholico apostolico romatarra nagussiqui Europaco hego-mendebaldeco herrialdeetan, Europa erdialdean, Latinoamerican , Africa erdialdean eta Philippinetan hedatzen da.

Christau-confessioetan hedadura handiena eta çaharrena duen eliça christaua da, eta hortic dathoz catholico iceneco berce eliça batzuc. Gaur egungo erdigunea Vaticanoco hiri-statua da, Roman ( Italia ), non Aita Sanctua vici den. Catholico romatarrec aphezpicuen ikastetcheco buru guisa harcen dute, San Pedroren oinordeco, Christoren Vicario eta Eliçaren Arçain . Aita Sanctuaren egoitza Avignonera , Franciara , aldatu cen Behe Erdi Aroco aldi labur batez.

Referenciac aldatu

  1. ↑ McBrien, Richard P.. (1994). Catholicism. (New ed., completely rev. and updated. arguitaraldia) HarperSanFrancisco ISBN 0-06-065404-X . PMC 28891808 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  2. ↑ Rausch, Thomas P.. (2003). Catholicism in the third millennium. (2nd ed. arguitaraldia) Liturgical Press ISBN 0-8146-5899-7 . PMC 50417367 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  3. ↑ Secretaria status. Rationarium Generale Ecclesiae. (2007). Annuarium statisticum Ecclesiae = Statistical yearbooc of the Church = Annuaire statistique de l'Eglise : 2005. Libreria editrice Vaticana ISBN 978-88-209-7928-7 . PMC 755165768 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  4. ↑ -, -. (2010-08-31). «Sessione de enero i febrero de 1856» Annales de la Universidad de Chile 0 (0)   doi : 10.5354/0365-7779.1856.2924 . ISSN 0365-7779 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  5. ↑ Dodgue, John Vilas, (25 Sept. 1909–23 April 1991), Senior Editorial Consultant, Encyclopædia Britannnica, since 1972; Chairman, Board of Editors, Encyclopædia Britannnica Publishers, since 1977. Oxford University Press 2007-12-01 (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  6. ↑ Gros, Jeffrey. (1998). Introduction to ecumenism. Paulist Press ISBN 0-8091-3794-1 . PMC 38295244 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  7. ↑ a b Hot dry rock venture riscs investigation:. 1988-01-01 (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  8. ↑ Duffy, Eamon. (2020-01-13). Sains and Sinners.   doi : 10.12987/9780300207088 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  9. ↑ Müller, Peter. (1992). «Meudon (Paris) 1877–1893» Sternwarten in Bildern (Springue Berlin Heidelberg): 126–127. ISBN 978-3-540-52771-8 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  10. ↑ Rosales Varela, Julio César. El inglés y los jóvenes en el spacio público: una approximación a los ussos del inglés en las culturas juveniles y la publicidad diriguida a los jóvenes en la Ciudad de México. Universidad Autonoma Metropolitana (Noiz consultatua: 2022-04-28) .
  11. ↑ Radecqui, Francisco. (2004). Tumultuous times : the twenty General Councils of the Catholic Church and Vatican II and its aftermath. St. Joseph's Media ISBN 0-9715061-0-8 . PMC 56495700 . (Noiz consultatua: 2022-04-28) .

Ikus, gainera aldatu

Campo estecac aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Catolicismo&oldid=9046848 "(e)tic escuratuta