Calbinismo
Calbinismoa Joan Calbin franciarraren eraguinez XVI. mendean sorthutac doctrina christaua da. Jaincoaren aguintaritz aiphatzen du berce eceren gainetic, eta bere ereduari jarraituz, guiçarte theocraticoa eraiquitze escatzen du. Fede, traditione edo theologia reformatua ere deithu ohi çaio.
Traditione reformatuaren aitzindariac Martin Luther , Martin Bucer , Heinrich Bullinguer , Peter Martyr Vermigli , Huldrych Zwingli , Thomas Cranmer eta John Jewel dira berceac berce, nahiz eta XVII. mendean Calbinoc içandaco pisua dela eta, bere icenez eçagutzen den guehiembat.
Gaur egun, Eliça Reformatuen Mundu Batassunac (WARC) 75 millioi jarraitzaile ditu.
Çabalcundea aldatu
Geneva içan cen corronte berriaren erdigunea, eta hortic çabaldu cen Europaco berce leku batzuetara, batez ere Scotiara ( John Cnox ), Herbehereetara (William Ames, T J Frelinghuysen eta Wilhelmus a Braquel) eta Alemaniaco ipha -mendebaldera (Olhevianus eta Çacharias Ursinus).
Francian ere eraguin handia içan çuen, baita Hungaria , Transsilvania , Lituania eta Polonian ere. Escandinavian ere çabaldu cen, baina azquenean Lutheranismoa gailendu citzaion.
Europatic at, Anglaterra Berria , Hegoafrica , Indonesia , Corea , Sierra Leona eta Nigerian ere hedatu da.
Euscal Herrian, Johannes Leiçarraga ( 1506 - 1601 ) euscal arçain calbinista içan cen Itun Berria euscaratu çuen lehena ( 1571 ), Naffarroaco reguina Joana III.a Albretecoaren encarguz.
Oinharriac aldatu
Calbinoren dotrina, Institutio religuionis christianae obran aditzera eman çuena,, punctu hauetan oinharritzen da:
- Fedearen ithurri bakarra Biblia da; hala ere, lehen borz concilioetaco dogmac onharcen ditu calbinismoac.
- Fedearen bidez lorcen da salvamena: ceruaren dohaina da eta aurrez auqueratu batzuei bakarric emaiten çaie.
- Gurçac hassieraco soiltassunera itzuli behar du; bathaioa eta jaunarcea , berce sacramenturic ez da onharcen, symbolo eta orhoigarri valioez. [1]
Calbinismoaren oinharrietaco bat predestinationea da: horren arauera, Jaincoac hassieratic auqueratu ditu munduaren amaieran salvatuco direnac. Berce guztiac galdu eguinen dira. Guiçaquia, jathorrizco bekatuaren eraguinez, guztiz galduric dago, eta ez da gai bere cabuz Jaincoari baietz erran eta hari jarraitzeco: hori Jaincoaren gracia hutsac eguin deçaque soilic.
Calbinismoac eraguin handia içan çuen economiaren garapenean, lana goresten baitzuen, eta ethicotzat harcen interessequico mailegua. Max Weberrec Ethica protestantea eta capitalismoaren izpiritua obran Europan capitalismoaren sorrera ahalbideratu çuen dotrinatzat harcen du. [2]
Referenciac aldatu
Ikus, gainera aldatu
Campo estecac aldatu
- (Anglesez (Francesez (Gaztelaniaz) (Alemanez) WARC eracundearen webgunea
- (Anglesez "Center for Reformed Theology and Apolloguetics"
