Egutegui gregoriano
Egutegui gregoriano a [1] — gregoriotar eguteguia [2] ere deithua— nationeartean onhartutaco [3] egutegui civila da. Aloysius Lilius doctore calabriarrac proposatu çuen lehen aldiz eta Gregorio XIII.a aita sanctuac decretatu çuen Inter gravissimas buldaren bitartez, 1582co otsailaren 24an. Horrexegatic, haren icena darama.
Juliotar eguteguiaren reforma a, laur urtheco cyclo regularra eçarri baitzuen, bisurteac erabiliz. Bisurteetan egun bat guehitzen da, otsailaren 29a , normalean 28 egun dituena. Hona araua: urthe bat 4requin çathigarria bada, bisurtea da; 100equin çathigarria bada, ez da bisurtea, baina 400equin, bai. Adibidez, 1900 ez da bisurtea, baina 2000, bai. Gregorioren buldac ez çuen urtheac icendatzeco systema eçarri, baina aurreco systemari eutsi ceraucon, hau da, Jesuchristoren traditionezo jaiotzaren urthetic aurrera. Horregatic, urtheac emaitean, Christo ondoren (C. o.) eta Christo aurretic (C.a.) erabilcen da.
Eçaugarriac Aldatu
Eguzqui-egutegui gregorianoa arithmeticoa da. Oinharrizco banacoa eguna da, urtheac eratzeco 365 edo 366 eguneco taldeetan antholatuz. Egutegui systema hori 146.097 urthetic behin guztiz repicatzen da, çazpi eguneco 20.871 aste edo 400 urthe eratuz. 400 horietatic 303 urthec 365 egun dituzte eta 97 urthec (bisurteec), 366 egun. Horrela, batez berceco urthearen iraupena 365,2425 da, edo 365 egun, 5 ordu, 49 minutu eta 12 segundo.
Egutegui gregorianoa iraupen irregularreco 12 hiletan banatzen da:
| Zc. | Icena | Egunac |
|---|---|---|
| 1 | Urtharrila | 31 |
| 2 | Otsaila | 28 edo 29 |
| 3 | Marchoa | 31 |
| 4 | Aphirila | 30 |
| 5 | Maiatza | 31 |
| 6 | Ekaina | 30 |
| 7 | Uztaila | 31 |
| 8 | Abuztua | 31 |
| 9 | Iraila | 30 |
| 10 | Urria | 31 |
| 11 | Açaroa | 30 |
| 12 | Abendua | 31 |
Data bat guztiz definitzeco, urthea, hila eta eguna behar dira.
Eguteguiaren eçarpena Aldatu
Gregorio XIII .aren aitasantutza hassieratic proposatua eta Anglaterrac onhartu concilio ecumenico batean, Aita Sanctuac eçarcea erabaqui çuenean egutegui honec gregoriano icena hartu çuen. Hassiera batean haimbat herrialdec uko eguin ceraucoten/cioten raçoin religioso edo politicoengatic ( protestanteen eta catholicoen arteco gathazca, orthodoxoen onheritzia urtheen contaquetan baina ez egunen lerratzean). Horregatic, indarrean gutinaca eçarcen joan cen:
- 1582 (urria): Italia , Portugal ( Brasil coloniarequi ) eta Espainian (colonietan bi urthez)
- 1582 (amaiera): Francia , Austria eta Polonian
- 1583 - 1590 : Erdialdeco Europa ez- lutheranoan
- 1600 : Scotian
- 1610 : Polonia ipharraldea
- 1648 : Alsacian
- 1700 : Islandia eta Groenlandian
- 1752 : Resuma Batuan
- 1753 : Suedian
- 1872 : Albanian
- 1873 : Japonian
- 1895 : Corean
- 1912 : Thaiwanen
- 1915 : Lituania eta Estonian
- 1916 : Bulgarian
- 1918 : tsarren imperio orthodoxotic berheicitaco herrialde guehienetan, Russia , Bielorrusia , Moldavia , Ucraina , Georguia , Armenia , Acerbaijan , eta Erdialdeco Asiaco herrialdeetan, Turkmenistan , Uzbequistan , Tadjiquistan , Quirguicistan , Caçacstan
- 1919 - 1920 : Rumanian
- 1924 : Grecian
- 1927 : Turkian
- XX. mendean : Africa mendebalde, erdialde eta hegoaldean
Egutegui gregorianoa darabilten statuac. Egutegui gregorianoaren versione eraldatu bat darabilten statuac. Egutegui gregorianoaz gain berce egutegui bat darabilten statuac. Egutegui gregorianoa ez darabilten statuac.
Egutegui gregorianoa berce egutegui batequin batera erabilcen dituzten statuac hauec dira:
- Africa Ipharraldecoac: Algeria , Marocco , Tunisia , Mauritania , Libya , Egypto , Sudan , Eritrea ,
- Ekialde Hurbilecoac: Palestina , Israel , Jordania , Siria , Irac , Cuwait , Oman , Yemen , Qatar ,
- Asiaco herrialde handiac: Vietnam , Chinaco Herri Republica , Thaiwan , India , Birmania , Thailandia , Camputchea , Mongolia , Nepal .
Egutegui gregorianoa erabilcen ez duten munduco statu bakarrac Saudi Arabia , Iran , Afganistan , Paquistan eta Ethiopia dira.
Egutegui juliotarrarequico aldea Aldatu
Egutegui gregorianoaren eta juliotarraren arteco aldeac, datei dagoquienez, guero eta handiagoac dira, aita sanctu catholicoac aldaqueta eçarri çuenetic:
| Gregorianoco tartea | Juliotarreco tartea | Aldea |
|---|---|---|
|
1582co urriaren 15etic
1700eco otsailaren 28ra |
1582co urriaren 5etic
1700eco otsailaren 18ra |
10 egun |
|
1700eco marchoaren 1etic
1800eco otsailaren 28ra |
1700eco otsailaren 19tic
1800eco otsailaren 17ra |
11 egun |
|
1800eco marchoaren 1etic
1900eco otsailaren 28ra |
1800eco otsailaren 18tic
1900eco otsailaren 16ra |
12 egun |
|
1900eco marchoaren 1etic
2100eco otsailaren 28ra |
1900eco otsailaren 17tic
2100eco otsailaren 15era |
13 egun |
|
2100eco marchoaren 1etic
2200eco otsailaren 28ra |
2100eco otsailaren 16tic
2200eco otsailaren 14ra |
14 egun |
Data alde horren ondorioz, Russiaco Iraulçan data gakoa eta ikur içan cen Urria , içaite , gaineraco Europan açaroan cela guerthatu cen. Urriaren 25eco data gakoa, Neguco Jaureguia hartu eta bolcheviqueec botherea hartu çutenecoa, 1917co açaroaren 7a cen. Iraulçaileen lehen neurrietaco bat eguteguia Europacoarequin bateratzea içan cen, baina urriac icen symbolicoa içaiten seguitu çuen. Hala ere, Sovietar Batassunean urtheurren açaroaren 7an ospatzen cen, urthea cehatz bethetacoan [4] .
Europaco ekialdeco eliça christau orthodoxoec ere ez dute aldatu euren liturgia egutegui gregoriarrera, eta hortaz, Gabon eguna eta Eguberri eguna , XXI. mendean, urtharrilaren 6an eta 7an ospatzen dituzte [5] .
Referenciac Aldatu
- ↑ Euscalçaindia: Hiztegui Batua
- ↑ Gregoriotar aguer da Elhuyar hizteguieta eta Escola-liburuetaco onomasticaren, guerthaera historicoen eta artelanen icenac (Eusco Jaurlaritza). Hala ere, euscarazco cembait textutan gregoriar aguer da.
- ↑ Datac eta dembora adiarazteco nationearteco standardac ( ISO 8601 ) egutegui gregorianoa erabilcen du (3.2.1. athala).
- ↑ «Why is the anniversary of the October Revolution celebrated in November? | Notes and Keries | guardian.co.uc» www.theguardian.com (Noiz consultatua: 2022-05-10) .
- ↑ (Gaztelaniaz) «¿Por qué algunos orthodoxos celebran la Navidad en enero?» euronews 2019-01-07 (Noiz consultatua: 2022-05-10) .
Ikus, gainera Aldatu
Campo estecac Aldatu
-
Datuac:
Q12138
-
Multimedia:
Gregorian calendars
