Francisco I.a Franciacoa

Francisco I.a Franciacoa ( Cognac , 1494co irailaren 12a - Rambouillet , 1547co marchoaren 31 ) 1515 - 1547 bitartean Franciaco reguea içan cen. Historialarien arauera, Franciaco lehembicico phizcundetar reguea içan cen. Suleiman Handia Ottomandar Imperioco buruçaguiarequn alliatu eta Henrique VIII.a Anglaterracoa eta Carlos I.a Espainiacoa etsai nagussiac içan cituen.

Francisco I.a Franciacoa
Irudi guehiago
Franciaco reguea 1515eco urtharrilaren 1a - 1547co marchoaren 31 ← Luis XII.a Franciacoa - Henrique II.a Franciacoa →
Vicitza
Jaiotza	Cognac (udalerria) ,  1494co irailaren 12a
Herrialdea	Franciaco Resuma
Heriotza	Rambouillet ,  1547co marchoaren 31 (52 urthe)
Hobiratze lekua	Saint-Denisco basilica
Heriotza modua	berezco heriotza : eritassuna
Familia
Aita	Charles
Ama	Luisa Savoiacoa
Ezcontidea(c)	Claudia Franciacoa ( 1514co maiatzaren 18a -   1524co uztailaren 20a ) Leonor Austriacoa ( 1530eco uztaila -   1547co marchoaren 31 )
Bicotequidea(c)	ikussi Anne de Pisseleu d'Heilly (en) Françoise de Foix La Belle Ferronnière (en) Claude de Rohan-Guié (en) Jacquette de Lansac (en) Marie Gaudin (en) Mary Boleyn (en)
Seme-alabac	ikussi Charlotte of Valois (en) Francis III (en) Henrique II.a Franciacoa Magdalena Valoiscoa Charles II de Valois, Duque of Orléans (en) Margaret of France, Duchess of Berry (en) Louise de France (en) Nicolas d'Estouteville (en) Louis de Saint-Guelais (en)
Anai-arrebac	ikussi Margarita Angulemacoa Jeanne d'Angoulême (en)
Leinua	Valois leinua
Hezcunça
Hizcunçac	frances ertaina francesa
Jarduerac
Jarduerac	politicaria , arte bildumaguilea , mecenasa , monarcha eta litteratoa
Jassotaco sariac	ikussi Urrhezco Ardi-larruaren Ordenaco çalduna Galçariaren Ordena
Cerbitzu militarra
Parte hartutaco gathazcac	Marignanoco gudua Paviaco gudua
Sinhesmenac eta ideologia
Religionea	Romatar Eliça Catholicoa

Articulu hau Franciaco regueari buruzcoa da; beste erranahietaraco, ikus « Francisco I.a ».

Vicitza

Angulemaco duque Carlos Valoiscoa eta Luisa Savoiacoaren semea içan cen. 1514an Luis XII.a Franciacoaren alaba Claudiarequin ezcondu cen, eta haren ondoren hartu çuen reguetza 1515ean . Italian bere aurreticoec ceramaten politica bera aurrera eraman çuen; Marignanoco garhaipenac (1515) Milanerrico athea çabaldu cerauzquion, eta Suitzarequin hitzarmena eguin çuen.

Carlos V.aren etsaia cen eta hura 1519an Imperio Sanctuco emperadore hautatu çutenean, bien arteco etsaigoa areagotu eguin cen; Carlos V.ac garhaipena lorthu çuen Fugguer bancariei esquer, eta horrec arriscu handian jarri çuen Francia, alde guztietatic etsaiz inguraturic egoiteco çorian baitzegoen. Anglaterrarequin hitzarmen bat eguiteco ahaleguinac bertan behera gueratu ciren. Naffarroaco naffa regue-reguinei lagunça eman cerauen/cien, Donibane Garacico erassoa , adibidez ( 1521 ).

La Bicoqueco hondamenean ( 1523 ) Milanerria galdu çuen. Provençari erass ceraucoten/cioten imperioaren gudarosteec atzera eguin behar içan çuten Marseillac egui cerauen/cien jaçarpenaren aurrean, baina Francisco I.aren contraerasoa Paviaco hondamenaz bucatu cen ( 1525 ). Gudu horretan, Henrique II.a Albretecoa Naffarroac reguea harequin cegoen, Juan Urbieta hernaniar capitainac Francisco preso hartu cituenean. Francisco I.a, bederen, Donostian eduqu çuten preso, ascatu aurretic, baina 1526an Madrilgo Itun gogorra onhartu behar içan çuen lehendabici, guero bethe ez çuen arren. Burgundia beretzat gorde çuen eta berriro guerrari ekin ceraucon, 1526an Aita Sanctuarequin, Venetiarequin eta Francesco Sforçarequin Cognaceco Liga eratu ondoren.

1529an Cambraico baquea icempetu çuen; compromisso hutsa berceric ez cen, baina Alemaniaco protestanteengana eta ottomandarrengana hurbilceco auquera eman ceraucon, christau guztien scandalua eraguin baçuen ere, eta berriro guerrari ekiteco auquera eman ceraucon Franciaco regueari. Niça hartu eta 1544an Cerisolesco guduan garhaipen lorthu baçuen ere, Crepy-en-Leannois-eco baqueac ez çuen ecer berriric ekarri. Margarita Naffarroacoa bere arreba Erasmoren aldeco aguertu cela eta, escuçabala içan cen Francisco protestanteequin, baina jarrera aldatu cen eta esetsi eguin cerauen/cien, 1534co iragarquien auciaren ondoren batez ere; hala, reguearen autoritarismoac indar hartu çuen.

Atseguina eta jaquinça handico guiçona cen; emacume ascorequin içan cituen harremanac, Chateaubrianteco condesarequin eta Etampesco duquesarequin batez ere. Aguimpidea bere beguicoen ( Antoine Duprat , Anne de Montmorency ) edo Luisa Savoiacoa bere amaren escuetan utzi çuen. Artearequico ardura handia içan çuen: Italiaco Renascimentua Franciara hedaraci çuen. Berac eramanaraci cituen Franciara Leonardo da Vinci , Benvenuto Cellini , Le Primatice etab. Gaztelu ugari eraiquiaraci cituen: Chambord , Villers-Cotterêts, Saint-Guermain-en-Laye eta, 1530 ean, Franciaco Ikastetchea ( Collègue de France ) sorthu çuen.

Ezconça eta seme-alabac

1514an , Luis XII.a Franciacoaren alaba Claudiarequin ezcondu eta çazpi seme-alaba içan cituzten:

• Luisa (1515-1517)
• Carlota (1516-1524)
• Francisco (1518-1536)
• Henrique (1519-1559), oinordecoa eta Catalin Medicirequin ezcondu cena.
• Madalena (1520-1537), Jacue V.a Scotiacoarequin ezcondu cena
• Carlos (1522-1545)
• Margarita (1523-1574), Emanuel Filiberto, Savoiaco duquearequin ezcondu cena.

1530ean Carlos I.a Espainiacoaren alaba Leonorrequin ezcondu cen, baina ez çuten seme-alabaric içan.

Campo estecac

• Datuac: Q129857
• Multimedia: Francis I of France