Wikipedia

Philippe I.a Naffarroacoa

Philippe I.a Naffarroacoa eta IV.a Franciacoa ( Fontainebleau , 1268co aphiril edo ekaina - ibidem , 1314co açaroaren 29a ), icengoitiz Philippe Ederra ( francesez : Philippe le Bel ) deithu , 1285 - 1314 bitartean Franciaco reguea içan cen. Joana I.a Naffarroacoarequin ezcondu cenez guero, 1284 - 1305 bitartean Naffarroaco reguea eta Champagneco condea içan cen.

Philippe I.a Naffarroacoa

Franciaco reguea

1285eco Urriaren 5a - 1314co Açaroaren 29a
← Philippe III.a Franciacoa - Luis I.a Naffarroacoa →
Naffarroaco reguea (Iure uxoris)

1284co Urriaren 16a - 1305eco Aphirilaren 4a
Vicitza
Jaiotza Fontainebleau ,  1268co Ekaina
Herrialdea   Franciaco Resuma
Heriotza Fontainebleau ,  1314co Açaroaren 29a (46 urthe)
Hobiratze lekua Saint-Denisco basilica
Heriotza modua berezco heriotza
istripuzco heriotza : istripu cerebrobascularra
hunting accident (en) Itzuli
Familia
Aita Philippe III.a Franciacoa
Ama Elisabeth Aragoicoa (1248-1271)
Ezcontidea(c) Joana I.a Naffarroacoa ( 1284co Abuztuaren 16a , 1284co Abuztuaren 16a (egutegu gregorianoa) -   1305eco Aphirilaren 2a )
Seme-alabac
Anai-arrebac
Leinua Cappetar dynastia
Hezcunça
Hizcunçac francesa
Jarduerac
Jarduerac aguintaria
Sinhesmenac eta ideologia
Religionea christautassuna
Find a Grave: 7533 Edit the value on Wikidata

Ederra ecicena itchura physicoarengatic cethorquion, nahiz eta nortassun malgugaitzac berce ecicen batzuc ekarri cerauzquion. Bernard Saisset , Pamiersco aphezpicu aurkariaren hitzetan, «ez da guiçona ezta piztia, statua baicic» [1] . Botherea hartuta, Franciaco monarchi costa ahala costa indarcea erabaqui çuen. Horretaraco, legueguiçonen bureaucracian oinharritu cen, aurreco regueac baino guehiago.

Vicitza Aldatu

Philippe III.aren eta Elisabeth Aragoicoaren semea cen. 1268an jaio cen, Fontainebleaun . Bi urthe gueroago aita Franciaco regue bihurtu cen. 1276an Luis, anaia çaharrena, hil cen, eta Philippe reguegai bilhacatu cen [2] .

1284co abuztuaren 16an Joana I.a Naffarroacoarequin ezcondu cen. Ondorioz, Franciaco Champagnea eta Brie escualdeac bereganatu cituen, eta regue-lurraldea batu cen. Naffarroaco Resuma bera ez cen hain garrancitsua, ez economicoqui ezta strategicoqui ere, Franciaco Koroarençat.

Koroatzea Aldatu

1285an aita hil cen, eta 1286co urtharrilaren 6an Franciaco regue koroatu çuten. Garai hartan Francia Europaco resumaric gendeztatuena cen, 15 millioi biztanle inguru baitzituen. Paris , 200.000 biztanlerequin, Europaco hiriric handiena cen ( Londonec laurdena berceric ez çuen). Berçalde, aurreco mendeetaco gosseteac ahanciac ciren arren, ipharraldeco escualde labore-ekoizleetan egoera larri citequeen, udaberria hecea eta hotza baldin bacen. Industria garatzen ari cen, eta italiar bancariec ( lombardiarrec ) guero eta garranci handiagoa çuten [2] . Philippec legueguileen escu jarri cituen gortheco eta resumaco araçoac.

Anglaterra eta Flandriarren aurkaco guerrac Aldatu

1294an , Anglaterraren contraco guerra phiztu cen, bi monarchien handitzeco nahiec talca eguitean. Güiena controlatzeco helburuz 1294 - 98 eta 1300 - 03 bitartean borrocatu ciren. Philipperen alaba Elisabeth Franciacoa Eduardo II.a Anglaterracoarequin ezconceco hitza emanez compondu çuen araçoa. Ezconça 1308co urtharrilaren 25ean ospatu cen. Baina, honela, Anglaterraco regueac Franciaco koroa aldarricatu ahal içan çuen urthe batzuc gueroago; hori içan cen, hain çucen ere, Ehun Urtheco Guerra ( 1337 - 1453 ) phiztu çuen chimparta.

1300ean Flandriaco contherria harceco ahaleguinac eguin cituen eta Güido van Dampierre condea preso hartu çuen. Baina Flandes francesen contra alchatu cen, eta 1302co marchoaren 21ean Brujasco biztanleec 3.200 franciar soldadu hil cituzten. Urthe bereco uztailaren 11n, Cortrijquetic hurbil, nekaçariec eta artisauec ossatutaco flandestar armada Roberto II.a Arthoiscoa buru çuen franciar çalditeriari nagussitu citzaion ( Urrhezco ezproien gudua ) [3] . 1304co abuztuan, ordea, Ciericcee eta Mons-en-Pévèleco garhaipe erabaquigarriac lorthu cituen. 1305eco Athis-Monseco hitzarmenac baldinça humiligarriac eçarri cerauzten flandestarrei eta Franciac Lille , Douai eta Béthune bereganatu cituen [2] .

Araço economicoac Aldatu

Europan aspalditic ez cegoen maila handico guerraric, eta bitarte horretan guerraguinça aldatua cen: professionalago, technologicoqui aurreratuago eta ascoz garestiago bilhacatua cen. Economian cituen çailtassunei aurre eguiteco, cerga irauncorrac ipini nahi içan cituen, eta juduei , lombardiar bancariei eta abade aberatsei osso cerga astunac eçarri cerauzten, batzuetan haiei jabegoac kenduz eta sarri diruaren valioa gutituz. 1306an 100.000 judu atchilotu eta Franciaco lurraldeetatic bota/vota cituen, haien ondassunez jabetzeco [4] .

Philippe eta Aita Sanctuen arteco harremanac Aldatu

Franciaco elizguiçonei cergac handitzean, Eliça Catholico Romatarraren hasserre eraguin çuen. Bonifacio VIII.ac Clericis laicos iceneco bulda plaçaratu çuen, Eliçaren edocein ondassun Franciaco reguearen escuetara igarotzea debecatzeco. Baina Pilipec Aita Sanctuac Franciaco araçoetan parte harcea ez çuen onharcen, eta herritarren eritzia haren contra jarri çuen; lehen Statu Orocorrac bildu cituen ( 1302 ), eta 1303an Bonifacio VIII.a preso hartu çuen Anagnin . Istilu horiec 1305ean amaitu ciren, Bertrand de Goth franciar arçapezpicua aita sanctu ( Clemente V.a ) hautatu çutenean [5] . Clemente V.ac Eliçaren egoitza Avignonera , Franciaco reguearen lurraldeec inguratzen çuten irlara, eraman çuenean, Philippe IV.a garhaile atherea cela aguerian guelditu cen.

Haien ondassunac escuratu nahiric, 200 urthe cituen Templuco Ordenari erass ceraucon; 1307co urriaren 13an buruçagu guztiac preso hartu cituen eta 1312an Clemente V.arengandic ordena deseguiteco aguindua lorthu çuen. Nahiz eta Templeco Ordenaco quideac Aita Sanctuaren aurrean baino erançuleac ez içan, Philippec torturatu cituen heresia burutu çutela aithorceraino. 1314an , buruçaguia , berceren artean Jacques de Molay , sutan erretzera condemnatu cituen. Ondassun guztiac kendu ez bacerauzten ere, ordenaren dirua berac hartu çuen.

Azquen urtheac Aldatu

1314co aphirilean, reguea hil baino hilabethe batzuc lehenago, Nesle dorrearen scandalua lehertu cen. Philipperen bi errain, Margarita ( Luis I.a Naffarroacoaren emaztea) eta Blanca ( Carlos I.a Naffarroacoa içanen cenaren emaztea), adulterioaz salhatuac içan ciren. Haien maitaleac, Philippe eta Gauthier d’Aunay, ephaitu eta Pontoiseco plaçan hilaraci cituzten; Margarita Château-Gaillarden ( Les Andelys ) guilçaperatu eta bertan hil cen 1315ean ; Blancari, çazpi urthe ciega batean igaro ondoren, moja sarceco baimena eman ceraucoten/cioten [6] .

Philippe 1314co açaroaren 29an hil cen, Fontainebleaun , ehiça istripu baten ondoren, eta Saint-Denisco basilican lurperatu çuten. Luis semea (Luis X.a Franciacoa) içan çuen oinordeco.

Familia Aldatu

Aitona
  Luis IX.a
Franciaco reguea 		Amona
  Margarita
Provençacoa 		Aitona
  Jacue I.a
Aragoico reguea 		Amona
  Yolanda
Hungariacoa
Aita
  Philippe III.a
Franciaco reguea 		Ama
  Elisabeth
Aragoicoa
  Philipe IV.a / I.a
Franciaco regue
Naffarroaco regue

Ezconça eta seme-alabac Aldatu

1284co agorrilaren 14an, Naffarroaco reguina eta Champagneco condesa cen Joana I.arequin ezcondu cen.

Çazpi seme-alaba içan cituzten:

Referenciac Aldatu

  1. ↑ Pierre LANGUEVIN (2013): Le Moyen Ague Pour les Nuls EDI8. Boocs.google.es
  2. ↑ a b c Philippe IV le Bel Larousse.fr
  3. ↑ La Battalile de Courtrai Histoire-militaire.paguesperso-orangue.fr
  4. ↑ Expulsion of Jews from France in 1306 Bbc.co.uc
  5. ↑ Philippe IVa Ederra Lur Hiztegui Encyclopedicoa. Euscara.euscadi.net
  6. ↑ Les amans scandaleux Herodote.net

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu



Aurrecoa:

Philippe III.a

 
Philippe IV.a
Franciaco regue
(1285-1314) 		Ondorengoa:

Luis X.a

Aurrecoa:

Joana I.a

 
Johannes I.a
Naffarroaco regue
(1284-1305) 		Ondorengoa:

Luis I.a

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Filipe_I.a_Nafarroacoa&oldid=9357683 "(e)tic escuratuta