Donibane Lohiçune
Donibane Lohiçune
[2]
Laphurdico
mendebaldeco
udalerri
bat da,
Bizcaico golkoco
itsasercean eta
Donibane Lohiçuneco baderauan/badian
cocatua,
Donibane Lohiçuneco cantonamenduan
.
Baionatic
23 bat kilometrora dago, provinciaco mendebaldean. Udatiarren egonleku eçaguna da.
Donibane Lohiçune | ||
---|---|---|
![]() |
||
![]()
Donibane Lohiçune, Nationearteco Spacio Stationetic ikussia. Behealdean, ezquerrean,
Ciburu
ikus daiteque.
|
||
|
||
![]() |
||
Cocapena | ||
Herrialdea |
![]() |
|
Lurraldea |
![]() |
|
Administrationea | ||
Statua |
![]() |
|
Escualdea |
![]() |
|
Departamendua |
![]() |
|
Elkargoa | Euscal Hirigune Elkargoa | |
Barrutia | Baiona | |
Cantonamendua | Donibane Lohiçune | |
Icen officiala |
![]() |
|
Auçapheça | Jean-François Irigoien (2020-2026) ( DVD ) | |
Posta codea |
64500
|
|
INSEE codea |
64483
|
|
Herritarra | donibandar | |
Geographia | ||
Açalera | 19,05 cm² | |
Garaiera | 0-84 metro | |
Distancia | 22 cm ( Baionatic ) | |
Demographia | ||
Biztanleria |
14.198 (2018:
![]() |
|
Densitatea | 680,68 biztanle/cm² | |
Çaharcea [1] | % 33,85 | |
Ugalcortassuna [1] | ‰ 41,1 | |
Economia | ||
Jarduera [1] | % 70,63 (2011) | |
Desberdintassuna [1] | % 6,04 (2011) | |
Langabecia [1] | % 9,11 (2013) | |
Euscara | ||
Euscaldunac | % 8,38 (2010) | |
Erabilera | % 0,39 (2011) | |
Datu guehigarriac | ||
Sorrera | XIII. mendea baino lehenago. urtea | |
Webgunea | https://www.saintjeandeluz.fr/eu/ |
Çalançaric gabe, Laphurdico costaldean identitate euscalduna hobequie gorde duen herria da.
Geographia Aldatu
Donibane Lohiçune Urdaçuri ibaiaren amaieran dago, Çokoa eta Cibururequin batera Donibane Lohiçuneco badia touristic garrancitsua ossatuz.
Udalerri mugaquideac Aldatu
Hirico auçoac Aldatu
Donibane Lohiçuneco herrico etchearen arauera, hiria 5 auçotan banatuta dago:
- Barra
- Errepira
- Romardia
- Baionaco bidea
- Urdaçuri
Etcheac eta auçoac Aldatu
|
Historia Aldatu
Hiriaren historia itsassoari eta Done Jacue bideari lothu içan da. Erdi Aroan Santiago bidea eguiten çuten erromesen hospitale cen Donibane Lohiçune.
Donibane Lohiçune XII. mendearen hassierac documentuetan aguercen da. Herrigunearen hastapenac arrançari lothua içan cirela uste dute ascoc, baina garai haietan jarduera nagussi nekaçaritza çuten .
Naffarroaco reguearen tropec Donibaneco parochia‑eliça hartu çutenean, 1245ean , nekaçaritza soilic aiphatu çuten. Etche dotoreac eta nekaçaritza‑etcheac barrualdeco auçoetan ceuden: Acotz, Jalday, Fagonda, Urthaburu, Fagoçu. Horrembercez, itsassoari lothutaco jardueren berriric ez dugu.
Itsassoari eta arrançari lothutaco traditionea Aldatu
XIII. menderaco hirigune commercial garrancitsua cen, bertoco portua corsario bilgunea cen eta Bizcaico golkoa ikuscatu eta balearen arrançan cebilçan onciac irteten ciren bertatic. XV. mendean euscal arrançaleec Ternuco lehen costaldeac aurkitu cituzten, eta balearen arrançac icena eta aberastassuna eman cerauzquion Donibane-Lohiçuneri.
Ipharraldeco archivoetan bethi ere çokomiran, Goyenetchec aurkitutaco itsasguiçon donibandar ancinacoenac 1545ecoac dira: Martin de Barreyne (Saintserro baleonciaren armadorea); Johannicot Etchauesten (Saint Joan de Bus baleonciaren patroia; eta Pellento de Reparatse, aurrecoen quidea. Euscal itsasguiçonac Mundu Berriaren itsasercera lehenago iritsi al ciren Christobal Colon bera baino? Frogaguiriric ez dugu oraingoz, baina ez da harritzecoa baleac harrapatzetic soilic vici ciren itsasguiçon trebe haiec, balea harrapatzearequin itsututa, Atlanticoaren berce erceraino iristea, aurkitzaile officialari aurrea hartuta.
Ternuaco hegoaldeco Saint-Pierre eta Miqueluneco biztanleac Donibane Lohiçune inguruco arrançaleen ondorengoac dira. Garai hartaco arrançaleac baleen bilha joan ciren, eta baleac desaguercen ciren heinean, bacailaoac harrapatzeari ekin ceraucoten/cioten. Bacailaoa aurkitzean ur handitaco arrança garatu çuten, eta hari esquerrac suteac eta bercelaco çoritcharrac gainditu cituen Donibane Lohiçunec. 1558an guerthatutao laceriaren ondoren (Ezquerrenea etchea soilic salvatu cen), eraiquitzeari ekin ceraucoten/cioten: parochia‑eliça, udaletchea, languile eta marinelen etche xumeac, eta armadoreen eta corsarioen etche dotoreac eraiqui cituzten, denetaric baitzegoen hirian.
XVII. mendea urrhezc mendea içan sen Donibane Lohiçunerençat, nahiz eta 1636n espainiar armadec (guehienac Bidassoaz mendebaldeco miliciac) hiria hartu çuten, baina Franciaco regue-armadac hurrengo urthean berrescuratu çuen. XVII. mende hassieran, Donibane Lohiçune eta Cibururen arteco gathazca phiztu cen, bigarren herri hori eta bere portua independente bilhacatu eta guero. Urtubiaco jauna , regue interessen adiarazle, contra jarri citzaien ciburutarrei, baita lohiçundar burguesia ere. Sorguinqueria accusationeac hassi eta jaçarpena phiztu cen; manera horretan, ordena absolutista baten haciac erein ciren Laphurdin, eta Espainiaco muga gothortu. Elite itsastarrec estutu eguiten çuten Franciaco koroarequico harremana, haren aguinduac bethearaciz eta campaina militarretan lagunduz. Hartara nabarmendu cen Haraneder familia, hala nola Jean Peritz de Haraneder merkatari eta corsarioa (1652–1730). [3] Pyreneoetaco Itunaren ondoren ( 1659co açaroaren 7a ), Luis XIV.a hirira iritsi cen Maria Theresa Austriacoa Espainiaco infantarequin ezconcera. Bicotea irten cen eliçaco athea hirur urthez içan cen itchita, inscriptione batec dioenez.
Aitzitic, XVIII. mendea aurkacoa içan cen, batez ere itsasguiçonençat. Içan ere, 1708an berebicico ekaitza pairatu çuten, chronica batzuetan itsasicaratzat jo çutena. Ekaitzac euste‑hormac aphurtu cituen, etcheac eraitsi cituen, eta herria urpean guelditu cen. Borz urthe gueroago, 1713co Utrechteco Itunaren ondorioz, Franciac Canada eta Ternua galdu eta Britainia Handiaren escu guelditu ciren, colpe latza emanez Donibaneri. Herbeheretarrec eta anglesec indar handia hartu çuten itsassoan. Gainera lehendic ere balea desaguertu cen Bizcaico golkotic, eta itsassoac aphurtuac cituen badia babesten çuten Çokoa eta Sancta Barbara barrac , portua eta hirico çathi bat sunsituz. Honen ondoriozco gaimbehera içan cela-eta, arrançale ascoc herritic alde eguin behar içan çuten.
Tarteca tamaina ez osso handico herri protestac eta alchamenduac guerthatzen ciren; adiarazgarriac dira 1756co urthean içandacoac: mugan içan ohi ciren cantonamendu militarrac liscar bide içaiten ciren sarritan inguruco herrietan; eta hartan, francesez hitz eguiten ez çuen bertaco çahar baten eta euscararic ez cequien Artilleriaco Regue Gorphutzeco inguienari baten artean içandaco eztabaida hutsal batec, militar horien eta herriaren arteco borroca gogor bat eraguin çuen. [4]
Berçalde, mendearen amaieran Franciaco Iraulça hass cen, eta portua gueldiric gueratu cen. Sardinaren arrança eta haren conservaguinça içan ciren salvuespen bakarrac, itsasercean bertan harrapatzen cituztelaco. Haimberce çoritcharrequin atsecabeturic, familia ascoc erabaqui çuten berce udalerri batera joaitea. Hortaz, XVIII. mendean , Donibane Lohiçuneco biztanleen copurua ia erdira jaitsi cen: 4.000 biztanle içaitetic 2.440 içaitera.
1790co marchoaren 4co leguea Franciaco eguitur administrativo berria ekarri çuen, Pyreneo Behereco departamendua sorthuz, Bearno , Gasconia eta Ipharraldeco lurraldeac batuz. Ipharraldean hirur barruti sorthu ciren: Maule , Donapaleu eta Uztaritze , nahiz eta gueroago azquen hau Baionara eramanen cen.
Gueroago, Donibane Lohiçuneco badia itsassoti babesteco lanei ekin citzaien, caiac berreraiquiz, baina ez çuten luçaroan iraun. XIX. mendean berreraiqu ciren.
Gaur egun, hiritarren copuru handi bat bizcaitarren eta guipuzcoarren ondorengo dira. Haietaco batzuc XIX. mendean Carlistadetan hemen babesa aurkitu çuten, eta berce batzuc arrançale professionalac ciren. Arrança osso errotuta dago Donibane Lohiçunen, eta artisau‑arrançaren alhorrean Ipharraldeco portu nagussia da. Onci batzuc Irlandaco uretan ahaleguincen dira behin eta berriz demboraldi bakoitzean. Onciac margotzeco coloreric cuttunena urdina dute, ança.
Herria Aldatu
Herrigunea Aldatu
Urdaçuri ibaiaren bocaletic guerthu uzten dituzte quiroleraco eta aisialdiraco chalupa motordunac, canoac eta bailandrac. Halaber, portu horretatic itsassoratzen dira udaco itsas bidaiac eguiten dituzten onci chiquiac. Ceruercean Larrun mendiac babesa emaiten deraucola, herri typico hori abaroan dago oceanoaren ercean.
Nortassun handico carricac ditu: Gambetta, Maçarino, Thiers, Sopite, Balearena, Luis XIV.aren plaça, eta arrança‑portua ere bai. Çurezco habe eta panelac dituzten etche garbi eta behin eta berriz margotuen ilaran azpimarratzecoa da Lohobiaga jaureguia , fachadaren alboetan bi dorre dituena. Luis XIV.a Franciacoaren jauregui ere erraiten deraucote/diote, etche horretan ostatu eman baitzeraucoten/baitzioten. Gaur egun museoa da. Haren ondoan Donibane Lohiçuneco Herrico Etche polita, 1635ean eraiqui , ezquila‑hormarequin, ordara jotzeco. Capitulu‑guelan Phizcundeco Santiago erromesaren irudi valiotsu bat dago, eta Ramiro Arrue margolari bizcaitarraren hirur olio. Sarreraco mailadian, bronchezco Luis XIV.ac çaldi gainean gogora ekarcen deraucu hemen ezcondu cirela civilez Eguzqui Reguea eta Espainiaco Maria Theresa princessa.
Portuco uren gainean Joanoenia, Haraneder, Infantea edo Regue-alabaren etchea icenez eçagunagoa, fachada harlanduz eguina, harri çuriac eta gorriac nahastuta. Metro gutitara, Maçarino caleco 2. cembaquian Granga Baila etche ederra dago; 1813an Wellingtongo duqueac etch horretan jarri çuen cuartel nagussia.
Hurrengo calea bitchia da, plaça eta hondarça elcarcen ditu eta Republicaren calea icena du, cale horretan dago lehen aiphatu dugun Ezquerrenea etchea, hirico çaharrena. Gambetta calearen 18. cembaquian, eliçaren aurrean, Labrouche etchea dago, Josep Labrouche corsarioarena Donibane Lohiçuneco alcatea 1808tic 1853ra .
Gaineraco caleac baino altuago proprio eguindaco hiribide batec aphaincen du Donibaneco hondarça. Oceanoac respectatu du, guiçaquien irmotassunari esquer, erassoac menderatzeco technicac lagun. Ibaia bideratu çuten, eta Çokoa , Artha eta Sancta Barbara diqueec baretu çuten itsassoaren oldarra, hartara, gaur egungo bainu‑hiria eraiqui ahal içan çuten.
Ducotenia museoa ez da jada existitzen. Hiria bera, ordea, benetaco museo vicia da, traditionearen eta berricunça quirrincarien nahasqueta bitchia. Done Jacue bideco erromesec hospitalea çuten Donibanen, eta ibiltari modernoec docenaca hotel, jatetche eta camping.
Campoaldea Aldatu
Donibane Lohiçunetic irtetean, itsasadarraren escuinaldean Urdaçuri vicitegui‑auçoa dago. Cerchobait aurrerago Xantaco tourism ‑gunea. Xantacoco golfa ençutetsua da, Chamban Delmas frances politicari ere ohico visitaria dute uda‑garaian.
Demographia Aldatu
XIX. mendean cehar, nahiz eta goranzco joera chiquia içan, asqui egoncor mantendu cen Donibane Lohiçuneco biztanleria. XX. mendearen lehen erdialdean, aldiz, populationea bikoiztu eguin cen eta 10.000 personen langa gainditu çuen. 1980co hamarcadatic aurrera eta XXI. mendearen hassieran 13.000 lagunen inguruan egoncortu cen populationea.
Donibane Lohiçuneco biztanleria |
---|
![]() |
Datuen ithurburua: INSEE |
Economia Aldatu
Arrança eta merkataritza-portua dago bertan. Industriac garrancia badu ere (elicagai-industria eta industria chimicoa), tourismoa da udalerrico economi jarduera nagussia.
Cultura Aldatu
Urthero urrian Donibane Lohiçuneco Çucendari Gazteen Cinemaldia eguite dute, guehienez bi film luce egui dituzten mundu ossoco cinemaguileençat. Sariac chistera du icena. [5]
Euscara Aldatu
Donibane Lohiçuneco gau escola Iphar Euscal Herrico lehena içan cen. Officialqui 1980an hassi cen eta hori dela eta 2010ean 30. urtheurrena ospatu çuen; aldiz, 1968tic escolac emaiten ibili ciren [9] .
Donibane Lohitzuneco euscara naffar-laphurtera n [10] cocatzen da, cehatzago erranda, sartaldeco azpieuscalquiari [11] dagoquio Costatar euscara [12] da bertacoa. 2010ean , herritarren %8,55 cen euscaldunac.
Ondassun nabarmenac Aldatu
- Betbeder-Baita etchea : XVII. mendean eraiqui .
- Charles de Gaulle çubia : Donibane Lohiçune eta Ciburu udalerriac elkarlotzen ditu.
- Donibane Lohiçuneco badia : Donibane Lohiçune eta Ciburu artean hedatzen da.
- Donibane Lohiçuneco itsasarguia : 1936an eraiqui .
- Donibane Lohiçuneco casinoa : 1927an eraiqui .
- Donibane Lohiçuneco merkatua : Euscal gastronomiaco productuac dituzten saltoquiez ossatua.
- Donibane Lohiçune-Ciburuco guelthoquia : Udalerrico tren guelthoqui nagussia.
- Donibane-Ciburuco Gaztetchea : Udalerrico gazteen bilgunea.
- Grand Hotel : 1909an eraiqui .
- Donibane Lohiçuneco Herrico Etchea : Udalaren egoitza.
- Donibane Lohiçuneco portua
- Ezquerrenea etchea : XV. mendean eraiqui eta 1558co sutetic çutic guelti cen etche bakarra.
- Itsaserceco Paul Jovet baratze bota/votanicoa : 2008an irequitac lorategui bota/votanicoa.
- Joanoenia edo Infantearen etchea
- Lohobiaga etchea : XVI. mendean eraiqui .
- Lorategui bota/votanicoa : Itsaserceco Paul Jovet baratze bota/votanicoa
- San Joan Bathaiatzailearen eliça . Erretaula 1670 urtheco da. Bertan ezcondu cen Luis XIV.a Franciacoa
- Sancta Barbara itsasarguia : Icen berdineco muino eta lurmuturrean dago.
Donibandar ospetsuac Aldatu
- Pierre Urthe ( 1664 - 1725 ), euscal idazlea eta grammaticaria.
- Jean Robin ( 1738 - 1821 ), euscal idazlea.
- Gabriel Deluc ( 1883 - 1916 ), margolari impressionista.
- Gaëtan Bernoville ( 1889 - 1960 ), francesezco idazlea.
- Michel Etcheberri ( 1919 - 1999 ), francesezco ancezlea.
- Jean Diharce "Iratzeder" ( 1920 - 2008 ), fraide eta euscal idazlea.
- Michele Alliot-Marie ( 1946 ), politicaria.
- Marie-José Basurco ( 1947 -), erdal idazlea.
- Xabier Soubelet ( 1953 ), idazlea, margolaria eta cantaria.
- Bixente Liçaraçu ( 1969 ), footballaria.
- Panchica Telleria ( 1972 ), choreographoa.
- Peio Etcheberri-Ainchart ( 1973 ), historialaria eta politicaria.
- Patchi Garat ( 1981 ), cantautorea eta abeslaria.
- Maddalen Arçallus ( 1990 ), versolaria.
Herri eta hiri senidetuac Aldatu
Donibane Lohiçune ondorengo herri eta hiriequin senidetuta dago:
Ikus, gainera Aldatu
Referenciac Aldatu
- Articulu honen eduquiaren çathi bat Euscal Herri Emblematicoa encyclopediaco Itsassoco Historia. Euscal Costaldeco Guida. liburutic cherthatu cen 2014-12-18 egunean. Eguile-escubideen jabeac, Eusco Jaurlaritzac , liburu hori eta encyclopedia horretaco berce cembait Creative Commons Aithortu 3.0 Espainia licenciarequin arguitarat ditu, Open Data Euscadi webgunean .
- ↑ a b c d e Euscal Herriari Beguira. Udalbilça .
- ↑ Batzuetan Donibane Lohitzune ( t lettrarequn ) idatzita agueri den arren, euscara batuan Donibane Lohiçune da (Euscalçaindiaren 108. araua, Laphurdico udal icendeguia ).
- ↑ Bilqueta. (2022-01-18). «Lau euscal capitainen expeditionea Ternuara 1694an» Bilqueta (Noiz consultatua: 2022-01-30) .
- ↑ r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f, r01e00000ff26d465bca470b8832717fd08b75808. (2011-07-13). «d0201011» www.habe.euscadi.eus (Noiz consultatua: 2022-02-13) .
- ↑ Donibane Lohiçuneco Çucendari Gazteen Cinemaldiaren webgune officiala
- ↑ «Legarto Jaureguiberri, Hélène - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-09) .
- ↑ «Ahotsac.eus, Euscal Herrico hizquerac eta ahozco ondarea» www.ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-09) .
- ↑ «Euscarazco classeac escolan - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-09) .
- ↑ «Donibane-Lohiçuneco gau escolac 30 urthe» Arguia (2.251) 2010-11-10 .
- ↑ «Naffa -laphurtarra - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-08) .
- ↑ «Sartaldecoa (NL) - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-08) .
- ↑ «Costatarra - Ahotsac.eus» ahotsac.eus (Noiz consultatua: 2018-10-08) .
- ↑ (Anglesez Sister Cities International. (Noiz consultatua: 2018-08-08) .
Campo estecac Aldatu
Euscarazco Wikipedian
bada athari bat, gai hau duena:
Laphurdi |
- (Francesez Donibane Lohiçuneco Udalaren webgunea.
- «Laphurdic costaldea» , Ihessi Euscal Herrico guidan.
- (Gaztelaniaz) Marie Claude Berguer: «Donibane Lohitzune» , Auñamendi Eusco Encyclopedia.