Domuit vascones
Domuit vascones ( euscaraz "vascoiac menderatu cituen") historiographian eztabaida sorthu duen latinezco locutionea da. Historialari aberçale batzuen ustetan erranaldi hori regue visigothoec erabili çuten bere croniquetan; historialari nationalista espainiarrec , berriz, dudatan jarcen dute erranaldiaren erabilera [1] .
Erranaldiaren jathorria Aldatu
Romatar Imperioaren gaimbehera eta guero Europan , Goi Erdi Aroa hass cen. Historialari ascoc "urthe ilhunac" deitzen deraucote/diote aro horri, hain idatzizco aguiri guti dituzte ecen gueratzen diren textu urriac interpretatzea aroa eçagutzeco bide bakarra baita. Horrec ethengabeco eztabaida sorcen du. Domuit vascones erranalia textuinguru honetan coca daiteque, are guehiago, ez dago hitzez hitz erranaldia duen garai hartaco aguiriric, anceco cençua dutenac badiren arren.
Historialari batzuen ustetan vascoiac ez ciren nehoiz godoec menderatuac içan. [2] Hauec ancinaco Romac Hispanian cituen provincia guztiec menderatzen saiatu arren, ez çuten nehoiz lorthu eta cembait regue sueboc edo visigothoc vascoiac erass cituzten, bai haien matchinadac çaphalceco bai beren lurraldeetan eguiten cituzten arpilaquetac gueldiarazteco.
Armando Besga historialari espainiarrac erranalia 1931coa dela derauco/dio, eta frai Bernardino de Stelllacoarena dela aiphatzen du [3] . Versione hori asmatua içan ala ez, egungo historialari batzuec idea bera repicatu dute, adibidez Anastasio Arrindac 1997an , [4] , Marc Curlanscyc 2000an [5] edo Iñaqui Anasagastic 2001ean [6] .
Eztabaida Aldatu
Egun, cembait historialari nationalista espainiarrec , Deustuco Universitatearen iracaslea den Armando Besgarequin bat eguinez, " domuit vascones " erranalia ez dagoela hitzez hitz nehongo aguirietan deraucote/diote, are gutiago regue godoen croniquetan edo San Isidoro Sevillacoaren Chronica Hispalensis liburuan. [7]
Baina hassieran historialarien arteco eztabaida cena, politica arlora passa cen. [8] [9] [10] Historialarien artean badaude batzuc vascoiec godoen aurkaco ethengabeco guda çutela deraucoten/diotenac (hori cela eta domuit vascones egui çutela idazten çuten bere croniquetan) eta badaude berceec liscar guti batzuc berceric ez cirela uste çutenac. [11]
Hala eta guztiz ere, orduco aguirietan hitzez hitz " Domuit vascones " erranalia ez da aguercen (edo behinçat ez da topatua içan) eta Bernardino de Stelllaren asmaquiçuna baliz, garai hartan vici cen egoera cehazteco aproposa dela erran daiteque. Bi mendetan cehar eta Romatar Imperioaren gaimbehera eta guero vascoiac sarritan matchinatu ciren, bethi regue godoec menderatuac ( domuit, perdomuit ) içanic. Erran beharra dago, bercetic, matchinada hauec ez cirela vascoiec bakarric eguinac baicic eta Europa ossoa vici ciren herri ascoc, eta gainera, ecin dira egun dauden categoria politicoac eçarri duela 1500 urthe guerthatu cenari: alde batetic vascoiec (berçalde, egungo euscaldunequin parecatzea gauça çaila dena) ez çuten romatar edo hisponoerromatarren aurka eguin baicic eta Iberiar peninsula invaditu çuten herrien aurka (guero Carlomagnoren aurka edota Asturiasco Resumaren aurka eguinen çuten beçala) eta, bercetic, egungo Euscal Herrico mugue barnean (eta, ciur asco, mugatic campo) vici cen herri honec bere lurralde eta mugac controlatzen cituela nabarmen daiteque.
Textu historicoac Aldatu
Requiario Aldatu
448an suebiarren regue honec, visigothoen alliatu cenac, Euscal Herria hondatu çuen. San Isidoro Sevillacoac "... Vasconiac hondatu" ( Vasconias depraedatur ) cituela derauco/dio. [12] José Moret historialari naffarraren ustetan, ez cituen vascoiac erass baicic eta bere alliatua cen Romatar Imperioa . [13]
Eurico Aldatu
466an , San Isidoro Sevillacoaren erraneta , regue honec iruñea hartu çuen ( Aera DIV)...Exercitum inde alium mittit, qui captam inde Pampilonam et Caesaraugustam ..." , hau da, ez çuen vascoiac aiphat , baina bai Pampilona edo Iruñea hartu çuela. [12]
Leoviguildo Aldatu
581an Johannes Biclarocoac Tiberioaren V. urthean, Leoviguildo XIII.ac Vasconiaren çathi bat occupatu ( partem Vasconiae occupat ) eta Victoriacum iceneco hiria eratu ( et civitatem, quae Victoriaco nuncupatur, condidit ) çuela derauco/dio. [14]
Recaredo Aldatu
586 eta 601 urthee artean, berriro San Isidoro Sevillacoaren erraneta , Recaredoc ascotan bere indarrac romatarren guehieguiquerien eta vascoien oldarren aurka bidali cituen ( Saepe etiam et lacertos contra Romanorum insolentias et irruptiones Vasconum movit ). [12]
Gundemaro Aldatu
610ean , San Isidoro Sevillacoaren erraneta , vascoien aurkaco expeditionea eguin çuen ( Hic Vascones una expeditione vastavit ). [12] 883an Chronicon Albeldensec honela definitu çuen regue hau: "Gundemaroc urthe bi erreinatu çuen. Expeditione batean vascoien harrapaqueta menderatu çuen".
Sisebuto Aldatu
612an reguea cenari buruz ez dago aiphamenic. San Isidoro Sevillacoac [12] Astures enim revela/rebellantes, misso exercitu, in dithionem suam reduxit. Ruccones montibus arduis undique conseptos per duces evicit erra çuen bere erreinaldiari buruz. Çaila da Ruccones hori vascoiac cirela erraitea, eta litequeena da duces edo buruçagui hauec Suintila içaite . Aiphatu behar da baita ere, azquen regue honi buruzco aguirietan herri biac ezberdinac cirela.
Suintila Aldatu
621ean , San Isidoro Sevillacoaren erraneta , "bere erreinaldiaren hassieran bere oldarretan Tarraconensis errhauste çuten vascoien aurkaco expeditionea eguin çuen (" Habuit quoque et initio regni expeditionem contra incursus Vasconum Tarraconensem provinciam infestantium, ubi adeo montivagui populi terrore adventus ejus perculsi sunt, ut confesstim, quasi debita jura noscentes, remisssis telis et expeditis ad precem manibus, supplices ei colla submitterent, obsides darent, Olhoguitin civitatem Gothorum stipendiis suis et laboribus conderent, pollicentes eius regno dithionique parere, et quidquid imperaretur efficere ). [12] 883an Chronicon Albeldensec honela definitu çuen regue hau: "Suintilac hamar urthez erreinatu çuen. (...) Vascoiac menderatu cituen ( Vascones devicit )".
Wamba Aldatu
673an San Julian Toledocoac honela cioen: "Garai hartan, Galietan barrena guerthaera hauec iraun bitartean, Wamba regue erruquitsuac, vascoi herri bassatia aurre eguin eta guero, Cantabria aldean guelditu cen" ( Illo tunc tempore, cum haec intra Gallias aguerentur, religuiosus Wamba princeps feroces vasconum guentes debellanturus aggrediens, in partibus commorabatur Cantabriae ), eta guero "Erranac erran, aguindutacoa bethetzeco guztion adoreac phiztu ciren, eta armada Vasconiaco herrialdeetan sarthu cen eta, çazpi egunez eta edonon, gogor arpilatu eta erassotu cituen campamenduac, celhai irequietan etcheac erretzeaz gain; <hain cen latza> non vascoiec berec, bere arimen basatassuna baztertuz eta bere bahituac ascatuz, escariaz baino favorez escatzen baitzuten baquean uzteco eta baquea emaiteco. [15] Handic, behin bermeac onhartuac, cergac ordainduac eta baquea fincatua, çucenean Galietara joan cen Calagüerra eta Osca ceharcatuz" ( Ad quod dictum incalescunt animi omnium exoptantque fieri quae iubentur, mox cum omni exercitu Vasconiae partes ingreditur , ubi per septem dies quaqua uersa per patentes campos depraedatio et hostilitas castrorum domorumque incensio tam ualide acta est, ut Vascones ipsi, animorum feritate deposita, datis obsidibus, vitam sibi dari pacemque larguiri non tam precibus quam muneribus exoptarent. Vnde, acceptis obsidibus tributisque solutis, pace composita, directum iter in Gallias profecturus accedit, per Calagurrem et Oscam ciuitates transitum faciens ).
Behin Asturiasco Resumaren garaietan, 883an Chronicon Albeldensec honela definitu çuen regue hau: "Wambac bederatzi urthez erreinatu çuen. Bere erreinaldiaren lehendabicico urthean (hau da, 672an ) Paulo iceneco duqueac, Hispaniaco çath bat eta ia Galiaco provincia ossoarequin, matchinatu çuenez, Hispaniaco armada erabiliz, hassieran vascoi bassatiac menderatu çuen, Cantabriaco lurraldean" ( prius feroces Vascones in finibus Cantabrie perdomuit )..." Alfonso III.aren Chronicac ere honela derauco/dio: "(Wamba regueac) cembaitetan behin eta berriro matchinatu ciren asturiar eta vascoiac ( Astores et Vascones crebro revela/rebellantes ) menderatu eta azpiratu cituen".
Bibliographia Aldatu
- (Gaztelaniaz) Flórez, Enrique. ( 1779 ). España Sagrada. XXXII. La Vasconia Madril .
- (Gaztelaniaz) Schulten, Adolf . ( 1927 ). «Las referencias sobre los Vascones hasta el año 810 después de J. C.» Eusco Ikascuncen Nationearteco Aldizcaria ( Bilbao ) 18 (2): 225-240. .
- (Gaztelaniaz) Besga Marroquín, Armando . ( 2001 ). Domuit vascones, el País Vasco durante la época de los reinos guermánicos : la era de la independencia (siglos V-VIII). Bilbao : Libreria Anticuaria Astarloa ISBN 8460736253 . .
Referenciac Aldatu
Campo estecac Aldatu
- ↑ Jesús Laínz "Adiós, España: Verdad y mentira de los nationalismos" Madril , 2005 ISBN 978-84-7490-748-3
- ↑ Jose Angel Garcia de Cortaçar , Historia de España Alphaguara , II. Liburuquia La Época Medieval . Alphaguara, 1973 . ISBN 84-206-2040-8
-
↑
frai Bernardino de Stellla
"Historia Vasca"
:
« " En las Crónicas de los reyes visigodos se encuentra una frase constantemente repetida: Domuit vascones (subyugó a los vascones). Vencer a los vascos fue la idea ke abrigaron casi todos los reyes visigodos. Pero esa frase, siempre repetida hablando del mismo pueblo, indica claramente ke jamás lograron dominar a las tribus vascas. Lucharon contra Recciario, Eurico, Leoviguildo, Recaredo, Gundemaro, Sisebuto, Suintila, Wamba, todos los cuales attentaron contra la independencia de Euzcadi ". » -
↑
Anastasio Arrinda
(
1997
)
textua hemen
:
« " Todos los chronicones de la vida de los reyes godos o visigodos terminan con esta frase lapidaria: "Domuit vascones", "dominó, venció,subyugó a los vascos". (...) Si cada rey visigodo se jacta de haber subyugado a los vascos, señal es de ke nunca los subyugaron; siendo la cosa de otro modo, no haría falta repetir siempre la misma cantinela de domuit vascones ". » -
↑
Marc Curlanscy
(
2000
)
"La historia vasca del mundo"
[1]
(...):
« " las crónicas de las vidas de los monarchas visigodos concluyen con dos palabras: Domuit Vascones. Todos los governantes de la Península hasta el actual Ejecutivo español han abrigado la misma intención: 'Hay ke controlar a los vascos. » -
↑
« " Por eso han initiado la reconquista. El frentismo español diseña una vez más el 'domuit vascones' ". » -
↑
Armando Besgac
deruco/dio :
« " En primer lugar, no existen los citados chronicones de los reyes godos, siendo la principal y casi única fuente de conocimiento de aquellos días la obra de San Isidoro de Sevilla. En segundo, dicho autor no scribió ninguna crónica hispalensis. Y en tercero, aun suponiendo ke con ello se estuviera refiriendo Çabaleta a la Historia de Reguibus Gothorum, tampoco aparece la célebre frase en dicha obra ni en ninguna otra de san Isidoro ni en ninguna otra de ningún otro autor de la época goda ". » - ↑ Josu Jon Imaz , Deia ( 1997 ) Me robasteis a Larramendi y a Munibe
- ↑ Iñaqui Perurena , Noticias de Guipuzcoa , Vender Naffarroa [ Bethico hautsitaco esteca ]
-
↑
Pío Moa, Jesus Laíncen
Adiós España. Verdad y mentira de los nationalismos
(
2004
) liburuari buruzco articulua
La illustración liberal
[
Bethico hautsitaco esteca
]
articulua www.libertaddiguital.com webgunean:
« " La idea tiene el doble componente del narcissismo (“nunca nos dominaron”) y del victimismo (“siempre han intentado subyugarnos”), y de ahí su cultivo incessante como alimento spiritual del odio. Y sin embargo nunca existieron esos chronicones de los reyes godos ni nunca scribió esas palabras Isidoro de Sevilla, a quien también se las atribuyen. Sólo una referencia posterior en siglos, y ceñida a Leoviguildo, habla de ke venció a “los feroces vascones”. Como resume Armando Besga, doctor de la Universidad de Deusto, “ aunque parezca increíble, lo cierto es ke la dichosa expresión domuit vascones no aparece ni una sola vez en las fuentes de la época de los reinos guermánicos, lo ke demuestra cómo se ha hecho una parte de la historia de los vascones ke, además, ha trascendido mucho”. Parece increíble, en effecto, ke una falsedad tan grosera se haya repetido tanto y llegado a fundamentar toda una visión histórica y política actual. Pero tiene una función obvia: es la classe de historia con ke los Imaz y compañía quieren embrutecer y fanatizar a “nuestros hijos”." » -
↑
Agustín Azcarate
EHUco
archeologo
mediebalistac honela derauco/dio:
« " Es uno de los períodos sobre los ke más se ha escrito en la historia del País Vasco, pero se ha escrito siempre con visceralidad. ¿Para demostrar qué? Unos para demostrar ke durante este período los vascones dependían de los reinos visigodos, primero del de Toledo , y más tarde del de Oviedo , y otros para demostrar ke eran independientes de cualquier poder político del momento. Es curioso, tanto los ke defienden la independencia como quienes defienden las dependencias han consensuado un mytho respecto al vascón, ke es el mytho del buen salvaje. Unos para justificar la presunta independencia de los vascones, ke vivían en sus montañas tranquillos hasta ke aparecía el invasor, y entonces no sabemos cómo, bajaban de las montañas, al son del irrinci , y daban sopas con hondas a francos y visigodos. Este puncto de vista ha satisfecho siempre a la historiographía sabiniana ke ha confundido la leyenda con la realidad. Y por otra parte, quienes estaban empeñados en demostrar la dependencia de estos territorios respecto a Toledo y luego Oviedo, sólo entendían esa pertinaz resistencia haciendo referencia a un salvajismo, a una no romaniçación, ke hacía ke aquella guente no interessaría demasiado a francos y visigodos, porque vivían en un reducto como Asterix y Obélix en los cuentos. Lo sorprendente es ke esta guente se entierra con unos ritos funerarios y unos materiales ke no tienen nada ke ver con la Hispania visigótica, sino más bien con el mundo franco del norte de los Pirineos. Primera sorpresa ." » - ↑ a b c d e f San Isidoro Sevillacoa , Historia de reguibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum (Suevorum historia)
-
↑
S. Herreros Lopetegüi.
Naffarroaco Governua
,
Vianaco Prince Eracundea
,
1988
, I. Liburuquia, II. capitulua, 100-101. orr. (
online
):
« " Parece ke la guerra con los vascones paró en robos y correrías, y ke se les resistieron las plaças fuertes, pues ninguna señala coguida, como Lérida. Y ke se mantenían por el Imperio Romano pues, a ser de los godos, no era creíble la hostilidad en odio de los ke pretendía obligar » — J. de Moret, Annales del reino de Navarra
- ↑ Chronicon 2.14, online
- ↑ San Julian Toledocoa "Historiae Wambae reguis" , 9. orr.