Wikipedia

Cintruénigo

Naffarroa Garaico udalerria


Cintruénigo [3] ( [θintru.eniɣo] gaztelaniaz eta officialqui; Centronico [s̻entronico] euscaraz baina ez officialqui) Naffarroaco udalerria da, Iruñetic 99 kilometrora cocatua eta 2012co urtharrilaren 1eco erroldaren arauera 7.811 biztanle ditu. Fitero eta Cintruenigoco cerbitzu socialen mancommunitatea, çaborra bildu, ur-hornidura eta bercelaco cerbitzuac escainceaz arduratzen den eracunde publicoa da.

Cintruénigo
Centronico
  Naffarroa Garaia , Euscal Herria

Bandera

Cintruénigoko armarria
Armarria

Map
Cocapena
Herrialdea   Euscal Herria
Lurraldea   Naffarroa Garaia
Merindadea   Tutera
Administrationea
Statua   Espainia
Erkidegoa   Naffarroa
Icen officiala Cintruénigo
Alcatea Raquel Garbayo Berdonces
( UPN )
Posta codea 31592
INE codea 31072
Herritarra cintruenigoar
Geographia
Coordenatuac 42°04′48″N 1°48′18″W  /  42.08°N 1.805°W  / 42.08; -1.805
Açalera 35,4 cm²
Garaiera 393 metro
Distancia 99 cm ( Iruñetic )
Demographia
Biztanleria 8.106 (2022: 55)
alt_left   3.832 (%47,3) (2019)   (%50,2) 4.071   alt_right
Densitatea 217,32 biztanle/cm²
Çaharcea [1] % 20,96
Ugalcortassuna [1] ‰ 54,7
Economia
Jarduera [1] % 81,73 (2011)
Desberdintassuna [1] % 9,15 (2011)
Langabecia [1] % 18,1 (2013)
Euscara
Euscaldunac [1] [2] % 1,20 (2018: %0,41)
Datu guehigarriac
Webgunea http://www.cintruenigo.com/

Icena Aldatu

Udalerriaren icen officiala eta euscal icen arautua Cintruénigo [4] bada ere, haimbatean Centronico erabili içan da. Azquen hau içan da herrico textu çaharretan aguercen den herriaren icena ere [5] eta hori proposatu cen Euscalçaindiaren 1979co Euscal Herrico udalen icendeguian . Baina guerora çucendu eguin çuen erabaquia academiac, eta Cintruénigo utzi arauzco formatzat [6] .

Etymologicoqui 'centr-' hassierac jathorri celtico bat içan deçaqueela iradoqui içan da, baina ez da analysi erraceco icena [7] .

Geographia Aldatu

Inguru naturala eta cocapena Aldatu

Cintruénigo Tuteraco merindadean dagoena, Alhama ibaiaren ercean. Tuteraco merindadearen hegoaldean cocatzen da Zaragozaco provinciatic guertu .

Cintruenigoc, Corellarequin eguite du muga ipharraldean, Fiterorequin mendebaldean, eta Tuterarequin ekialde eta hegoaldean.

Clima eta landaredia Aldatu

Cintruenigoco clima mediterraneo continentala da, Ebro ibarreco udalerri guztiena beçalacoa. Urtheco batez berceco temperatura 13-14 °C ingurucoa da, eta precipitationeac 400mm ingurucoac. Naffarroaco Riberaco valioric baxuenetaricoa. Uda nahico lehorra içaiten da eta aldaqueta thermicoa nahico handia. Urtheroco egun euritsuac 60 içaiten dira guti gorabehera.

Landarediari dagoquionez, clima mediterraneoaren berezco eçaugarriac dituen landaredia nagussi da. Dena den, jathorrizco landaredia ia erabat galdu da, eta gaur egun çuhaixca bakan batzuc eta birlandaturico pinuac (Pinus Halepensis) baino ez dira agueri.

Auçoac Aldatu

Herriac haimbat auço ditu. Batetic Alde Çaharra, udaletchea eta eliçarequin, gune horretatic ipharraldera mahastiac landatu ciren eta ondoren "La Jamaica" iceneco auçoa garatu cen. Guehiembat, densitate chiquico etche bakanac eraiqui ciren. Gaur egun, hori da etcheen eraicunçari dagoquionez Cintruenigon garapen handiena içaiten ari den gunea.

Historia Aldatu

Herriaren sorrerari buruz ecer guti daquite historialariec gaur egun. Dena den, herriaren jathorrizco icena Centonelo cen, eta agarandarrec Ebro ibarra 714 . urthean conquistatu aurretic ere existitzen cela uste da. Romatarren eta Visigothoen invasionec lehenic eta musulmanena ondoren, vascoien aztarna guehienac desaguerraraci cituzten. Gauçac horrela, 1119 . urthean Naffarroaco Alfonso I.a Borrocalaria regueac mairuac camporatu eta herriaren christautzea hassi cen.

Musulmanec, ureztapen systemetan aurrerapen handiac utzi cituzten Riberan eta Cintruenigon ere. Eta inguruco herri guehienec beçala, Cintruenigo, dohainça moduan escaini çuten nobleciaco familia bati. Anso Indarsuac Argaizco Rodrigo Jaunari erossi ceraucon, eta nahiz eta persona ascoc babesa topatu çuten herrico harresien atzean, XVI. mendean cehar franco eta nobleciaco familia batzuen vicitoquia cen. Carlos II.a regueac herria saldu çuen arren, ondorengo Joan II.ac berrerosi eguin çuen. Ordutic "hiribildu onaren" icena jasso çuen eta gortheetan jarlekua içan çuen Guebaraco regueordeac 1565an emanico privilegioaren bitartez.

1864 . urthean Espainiaco Elisabeth II.a Borboicoa reguinaren senhargai cen Asisco Francisco, hamaborz egun eman cituen herrian, Fiteroco ur-sendagarri harceco asmoarequin. Asisco Francisco Ligüesco jaunen etchean hartu çuen ostatu.

Economia Aldatu

Udalerrico jarduera economico nagussiac cerbitzuac eta industria dira gaur egun. Industrian, manufacturac eta eraicunça dira garrancitsuenac. Tuterarequico hurbiltassuna , industriaren garapena bulçatu çuen, lehenic nekaçaritzatic atherataco productuei lothurico industrien garapenean hassiera batean, eta bercelaco manufactura industrien aguerpenean XX. mendeac aurrera eguin ahala.

Nekaçaritza garrancia galduz joan da historiac aurrera eguin ahala, eta gaur egun bigarren mailaco jarduera da. Laborança lurrac orcorrean chiquiac dira, batez berce borz hectarea baino chiquiagoco açalerarequin. Lurren %85a ureztatze-lurrac dira eta gainonceco %15a secain-lurrac.

Demographia Aldatu

1970eco hamarcadara arte biztanle copurua nahico egoncor mantendu cen udalerrian. Hurrengo bi hamarcadetan hazcunde chiquia içan cen, eta 1990eco hamarcadatic aurrera hazcundea bizcortu eguin cen.

XXI. mendeco lehen hamarcadan hazcunde handia jassan çuen Cintruénigoc, eta populationea % 30 inguru haci cen.

Cintruénigoco biztanleria

2008co erroldaren arauera, Espainiaz campoco 1.339 ethorquin vici dira herrian, biztanleriaren %19,58a, ( Naffarroaco batezbercecoaren gainetic).

Politica Aldatu

Udal hautescundeac Aldatu

Cintruenigoco alcatetzat PSN alderdico Adolfo Navascués Navascués athera cen 2007co udal hautescundeetan. Udaleco hamaica cinegotzietatic borz lorthu cituen Naffarroaco Alderdi Socialistac . Cerrenda vozcatuena UPNrena içan cen, baina Cintruenigoar Herri Elkartea (AIC) taldearen votoec alcatetza PSNri eman ceraucoten/cioten. Voto baliogabeac 25 içan ciren (emandaco guztien %0,63a), eta çurizco 63 voto içan ciren (votoen %1,61a). Abstentionea %19,49 içan cen.

2011co maiatzaren 22co hautescundeetan hauexec içan ciren emaitzac: UPNc 5 cinegotzi, PSNc 4, Cintruenigoar Herri Elkarteac (APC, ezquertiarra) 2, Cintruenigoar Hiritar Ekimenac (ICC, PSNtic aldendutaco cerrendaburua) 1, PPc 1 eta CDNc 0. Orduco hartan APCc ez ceraucon PSNco hautagaiari votoric eman, eta UPNco Raquel Garbayo Berdonces athera cen alcate [8] . Herri horretan alcatetza hartu duen lehen andrazcoa da.

2015eco udal hautescundeec UPNc cinegotzi bat guehiago escuratu çuen (sei), PSNc ere berce bat guehiago içan çuen (borz guztira), APCc bat galdu çuen eta PP alderdiac ceducan cinegotzi bakarra galdu çuen. UPNco Raquel Garbayoc alcatetza berretsi çuen.

Cintruénigoco udalbatza

Alderdia

2015eco maiatzaren 24a

2011co maiatzaren 22a

Cinegotziac Voto copurua Cinegotziac Voto copurua
Naffar Herriaren Batassuna (UPN)
6 / 13
1.430 (%   42,11)
5 / 13
1.413 (%   36,16)
Naffarroaco Alderdi Socialista (PSN-PSOE))
5 / 13
1.067 (%   31,42)
4 / 13
1.097 (%   28,07)
Cintruenigoar Hiritar Ekimena (ICC)
1 / 13
324 (%   9,54)
1 / 13
349 (%   8,93)
Cintruenigoar Herri Elkartea (APC)
1 / 13
293 (%   8,63)
2 / 13
479 (%   12,26)
Naffarroaco Alderdi Popularra (PPN)
0 / 13
98 (%   2,89)
1 / 13
264 (%   6,76)
Datuen ithurria: 2015eco hautescundeen emaitzac interior.es webgunean , 2011co hautescundeen emaitzac mir.es webgunean

Aurreco hautescundeac Aldatu

Alderdi politicoa 2011 2007
Votoac Cinegotziac Votoac Cinegotziac
Naffar Herriaren Batassuna (UPN) %36,16 5 %39,79 5
Naffarroaco Alderdi Socialista (PSN) %28,07 4 %33,7 5
Cintruenigoar Herri Elkartea (APC) %12,26 2 %13,87 2
Cintruenigoar Hiritar Ekimena (ICC) %8,93 1 - -
Alderdi Popularra (PP) %6,76 1 - -
Naffarroaco Democraten Convergencia (CDN) %4,84 0 %11,04 1

Alcateen cerrenda Aldatu

2015 Raquel Garbayo Berdonces ( UPN )
2011 Raquel Garbayo Berdonces ( UPN )
2007 Adolfo Navascués Navascués ( PSN )
2003 Faustino León Chivite ( UPN )
1999 Faustino León Chivite ( UPN )
1995 Faustino León Chivite ( UPN )
1987 Carlos Chivite Cornago ( PSN )
1985 Jose Luis Pérez Garbayo
1984 Cecilio Fernandez Rincón
1979 Daniel Martín Martinez
1976 Angel Chivite Moreno
1959 José Rincón Bea
1955 Emilio Marín Calavia
1939 Enrique Latillade Aisa
1936 Primitivo Iguea Lauroba ( PSOE )
1936 José Ortega Ucedo ( PSOE )
1933 Faustino León Arroyo ( PSOE )
1930 Victoriano Navascués Chivite ( PSOE )
1923 Leopoldo Sada Marín
1922 Victoriano Navascués Chivite
1916 Serafín Garbayo Navascués
1906 Rafael Chivite Thainta
1904 Galo Rincón Pérez

Udaletchea Aldatu

Udaletchea Foruen plaçan dago, eta XIX. mendean eraiqu cen stylo neoclasicoan . Eraiquina hirur çathitan banaturic dago, eta bigarrena hirur pilastra joniar , lau balcoi eta alabastroco bi armarriec ossatzen dute. 1985ean barruco cein campoaldeco adreiluzco fachadaren eraberritzea burutu cen, hamaçazpi millioi gastatu eta guero. Lanec Naffarroaco governuaren lagunça içan çuten.

  • HELBIDEA: Foruen Plaça, 1

Garraioa Aldatu

Naffarroaco Hiriarteco Garraioa Aldatu

Articulu nagussia: « Naffarroaco Hiriarteco Garraioa »

Udalerri honec Naffarroaco Hiriarteco Garraioaco  linearequi bat eguiten du, Iruña eta Soriaco guelthoquen arteco ibilbidea eguiten duena, Tutera eta Centronicotic igaroz. [9]

 

Berce lineac Aldatu

Automoviles Rio Alhama autobus compainiac Cintruenigo Tuterarequin batzen du. Autobus lineac, honaco ibilbidea eguiten du:

Cultura Aldatu

Euscara Aldatu

Naffarroaco governuac onhartutaco Euscararen Foru Leguearen arauera Cintruenigo eremu ez-euscalduneco udalerria da, eta hori dela eta, hizcunça official bakarra gaztelania da. 2001eco erroldaren arauera, herritarren %0,76c cequien euscaraz hitz eguiten.

Jaiac eta ospaquiçunac Aldatu


Ondassun nabarmenac Aldatu

 
Virguen de la Paz, San Joan Bathaiatzailearen eliçan

Gaztelua Aldatu

Erdi Aroan cehar Cintruenigo gaur egun arrastoric gueratzen ez den gaztelu batec babesten çuen. Gaztelua XIII. mendearen hassiera Argaizco Rodrigoren jabetzacoa cen, eta honec Anso Indarsuari saldu ceraucon 1219an 7.000 marabedien truque. 1340co documentu batean Pedro Lopez Galipençu agueri da gazteluco alcaide guisa. Urthe batzuc beranduago 1356an , honen ondorengo içandaco Gonçalo Garciac, 50 liberaco costua içan çuten berricunça lanac burutu cituen, eta bi urthe beranduago gazteluco dorrea compondu.

Bercelacoac Aldatu

Cintruenigoar eçagunac Aldatu

Referenciac Aldatu

  1. ↑ a b c d e f Euscal Herriari Beguira. Udalbilça .
  2. ↑ Naffarroaco Governua. (2018). Naffarroaco Datu Sociolingüisticoac. Euscarabidea, 50-55 or. .
  3. ↑ Naffarroaco Udal Icendeguia (155. araua) Udalerriaren euscal icen arautua Cintruénigo da Euscalçaindiaren Onomastica batzordearen arauera.
  4. ↑ Ibidem
  5. ↑ Dictionario vasco-español- Glosbe
  6. ↑ Euscal herrico udalen icendeguia. Euscalçaindia D.L. 2011, 113 or. ISBN 978-84-95438-74-4 . PMC 796264874 . (Noiz consultatua: 2020-05-13) .
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Menéndez Pidal de Navascués,, Faustino. (2007). «El nombre de Cintruénigo» Revista Príncipe de Viana (Institución Príncipe de Viana): 753-764. .
  8. ↑ Garbayo (UPN) se postula como alcaldesa con apoyo de APC o como lista más votada , Diario de Noticias , 2011co maiatzaren 28a .
  9. ↑ Naffarroaco Governua. (2019/10/10). Iruña eta Soria arteco autobus-flotta berritu eta bidaiaren precioa merketu da. .
  10. ↑ «Chapalangarra, Lodosaco ekinçaile sutsua» ÇUCEU 2021-02-14 (Noiz consultatua: 2021-02-15) .

Campo estecac Aldatu

Euscarazco Wikipedian bada athari bat, gai hau duena:
Naffarroa


" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Cintruénigo&oldid=8836915 "(e)tic escuratuta