Wikipedia

Amicuce

Naffarroa Behereco escualdea

Amicuce [1] edo Amicüce [1] [oh 1] Naffarroa Behereco escualde bat da.

Amicüce
  Euscal Herria
Map
Donapaleu , Laphizqueta eta Amendüce herrietaco ikuspeguia
Administrationea
Herrialdea   Naffarroa Beherea
Escualdeburua Donapaleu
Herri handiena Donapaleu
Geographia
Coordenatuac
Açalera 238 cm²
Garaiera 19-328 metro
Demographia
Biztanleria data22 =
Densitatea ERROREA: ecin içan da automaticoqui calculatu, araçoa componceco eguin clic hemen biztanle/cm²

Escualdea 20 udalerric ossatzen dute, eta lurraldearen ipharraldean dago, Agaramont , Arberoa , Oztibarre , Laphurdi Ekialdea eta Pettarra escualdetarequi eta Occitania herrialdearequi mugatzen.

Bere hiriburua Donapaleu da.

Icena Aldatu

Escualdeco euscarazco icena haimbat modutara documentatu da: Amicuce, Amicüce eta Amicux . [2]

Toponimoaren francesezco versione Mixe (Amicuce > Amicce > Micse > Mixe) da, sarritan pays de Mixe eran. Occitanieraz , Micse eta país de Micse version homologoac daude, eta aragoieraz Mixa eta tierra de Mixa . Gaztelaniaz , romance naffarraren bidez, país de Mixe beçala eçagutzen da, baina argui dago ez dela jathorrizco toponimoa.

Veyrinen arauera, Amicuce icena eta bere aldaerac " vicus " iceneco romatar barruti administrativo berantiarretic ethor daiteque. Sortesco Cartularioan aiphatzen da, XII. mendean , Mixia eta Amixia icempean; Archidiaconatus de Mixa icempean, 1227an , Lehunceco abbatiaren guthu baten bidez; Mizxa icenecoan, 1247an , Naffarroaco Contuen Gamberaren guthu baten bidez; terra de Misse in Navarra icenecoan, 1305ean ; eta Myxe icenecoan, 1340 inguruan.

Corominasec eguiaztatzen du occitanierazco hitzec, esdrujuluac eçabatzeco joerarequin, murriztu eguin dituztela Lúcuce eta Arcángoitze formac (euscara archaicocoac), Lúcse eta Arcángües bilhacatut , baina jathorrizco syllabari eutsiz; euscaraz , berriz, accenturic bada, bocalaren amaierara muguitu da. [3] Horregatic, egungo icena Amícuz icenetic dathorrela uste du (i eta e amaieraric gabe nabarmendua), Amicus latinetic dathorrel dioen theoria baztertuta, hau ere Coldo Mitchelenac gaizqu ikussia çuena. [4]

Geographia Aldatu

Mugaquideac Aldatu

Fisionomia Aldatu

Hassieran, Olhoroeco uhaitzaren berçaldean dauden lur biarnesen oss ancecoac dira Amicuceco lurrac. Biduceren ibarra den escualde hau laborança lurrez, muino chiquiz eta basoz ossaturic dago. Abelçainçaraco eta arthoa hazteco lurrac ikus daitezque guehien bat.

Historia Aldatu

1247an Ramon Arnaltec , Tartaxeco bizcondeac, Tibalt II.a Naffarroacoa reguearengandic Amicüce eta Oztibarre lurralde ossoarequin çuela aithortu çuen, eta honela eguin ceraucon omenaldia:

« In Dei nomine Conoçuda cosa sea á todos los ke son, é son á venir, ke yo Remon Arnalt vizconde de Tartais, viengo de conoscido ke he recibido é tiengo de vos. D. Th por la gracia de Dios rey de Navarra, é de Campaina, é de Brie, cuende Palacin, de mi buena voluntad sen fuerça é sen ningun constrenimiento, ke me sea feito, Villanueva con toda la tierra de Mizxa, é Dostevales, é deviengo vuestro omme ligue. »
Tartaxeco bizcondearen omenaldia Tibalt II.ari

1294an , Arnalt Arremonec , Remon Arnalten semeac, omenaldi bera eguiten du. Amaneo Labritecoa , Tartaxeco bizcondeac, eta bere seme Güitar Labritecoac omenaldia eguin ceraueten Amicüce eta Oztibarre lurrei 1319 eta 1326an . 1362an , Carlos II.a Naffarroacoa regueac Mosen Joan Greli , Bucheco capitala, eta bere oinordecoac, Naffarroaco regueen lur guztia eman ceraucon Amicücen eta bere jaurerria eta jurisdictionea, soveranotassuna eta omenaldia içan ecic, baldinça batequin, capitala bere gorphutzetic sorthurico oinordeco legitimoric gabe hilez guero, lurra koroara itzul cedin. 1364an , regue berac, Arnalt Amaneo , Labriteco eta Tartaxeco jaunari, Amicüceco lurraldea itzuli ceraucon, bere gothorleku eta jaurerriequin, bere aurrecoec içan çuten beçala, omenaldia eguin eta Franciaco reguearen aurkaco guerran cerbitzatzeco baldinçarequin. [5]

1450ean , dança honec, Garrüceco gortheare aurrean, Amicüce herrialdeco 16 deputatuen sorguin bat aurkezten du. Etsi-etsian, emacumeac initiatione practiquen eta orduz gueroztic eguin cituen ekincen berri eman çuen, eta heriotza cigorra eçarri ceraucoten/cioten. [6]

1512an gaztelarrec Naffarroa conquistat çutenean, Johannes III.a Naffarroacoa thronuti kendutaco regue naffarrac porrot eguin çuen urthe berean resuma birconquistatzeco eguindaco saiaqueran. 1516co marchoan Johannes III.ac birconquist saiaquera berri bat projectatu çuen, eta Amicüceco biztanleec, gaztelarrequin hautsiz, haiei harrera eguiteco erregutu ceraucoten/cioten, bere obedienciara itzulcea erabaqui baitzuten.

1993co urtharrilaren 1ean Amicuceco herri elkargoa sorth cen, Aiciritze-Gamue-Çohazti , Amendüce-Unaso , Amorotze-Çokotze , Arberatze-Cilhecoa , Arboti-Çohota , Arrueta-Sarricota , Arüe-Ithorrotze-Olhaibi , Behascane-Laphizqueta , Behauce , Bithiriña , Dominchaine-Berroeta , Donapaleu , Etcharri , Gabadi , Garrüce , Ilharre , Labetze-Bizcai , Larribarre-Sorhapürü , Lohitzüne-Oihergui , Lücüce-Alzümarta , Marchueta , Mehaine , Oragarre , Ostancoa , Oçaraine-Erribareita , Pagola eta Uhartehiri udalerriac guehituz. Arüe-Ithorrotze-Olhaibi , Etcharri , Lohitzüne-Oihergui , Mehaine , Oçaraine-Erribareita eta Pagola udalerrietaren sarrera polemicoa içan cen, Çuberoaco udalerriac ez baita traditionez Amicüce escualdecoa içan, eta, guehitzearequin batera, Iphar Euscal Herrico escualdeco mappa chiquitzen ari baitzen, berce lurralde batecoa baitzen. [7]

2017co urtharrilaren 1ean , Amicuceco herri elkargoa desaguert eguin cen sorthu berri cen Euscal Hirigune Elkargoa ossatzec . [8]

Ossaqueta Aldatu

20 udalerritan banatutaco 31 herric ossatzen dute escualdea: 7 967 biztanle eta 237,670 kilometro quadro .

Herria Udalerria INSEE codea Herritarra Açalera
(cm²) 		Biztanleria
(2018) 		Densitatea
(bizt/cm²)
Aiciritze Aiciritze-Gamue-Çohazti 64010 aiciriztar 9,60 669 69,79
Gamue gamuar
Çohazti çohaztiar
Amendüce Amendüce-Unaso 64018 amendüztar 7,66 448 56,79
Unaso unastar
Amorotze Amorotze-Çokotze 64019 amoroztar 15,20 229 15,79
Çokotze çokoztar
Arberatze Arberatze-Cilhecoa 64034 arberaztar 5,29 277 54,63
Cilhecoa cilhecoar
Arboti Arboti-Çohota 64036 arbotiar 14,55 319 20,62
Çohota çohotar
Arrueta Arrueta-Sarricota 64051 arruetar 22,81 396 16,79
Sarricota sarricotar
Behascane Behascane-Laphizqueta 64106 behascandar 5,64 515 80,67
Laphizqueta laphizquetar
Behauce Behauce 64105 behauztar 11,26 256 21,49
Bithiriña Bithiriña 64120 bithirindar 22,80 521 22,46
Donapaleu Donapaleu 64493 donapaleutar 7,44 1840 249,19
Gabadi Gabadi 64228 gabadiar 8,31 267 27,80
Garrüce Garrüce 64235 garrüztar 3,13 281 98,72
Ilharre Ilharre 64272 ilhartar 10,55 149 14,03
Labetze Labetze-Bizcai 64294 labeztar 8,79 159 16,95
Bizcai bizcaitar
Larribarre Larribarre-Sorhapürü 64319 larribartar 10,65 186 18,22
Sorhapürü sorhapürtar
Lücüce Lücüce-Alzümarta 64362 lücüztar 8,31 406 44,89
Alzümarta alzümartar
Marchueta Marchueta 64368 marchuetar 8,16 242 28,92
Oragarre Oragarre 64425 oragartar 36,43 484 13,26
Ostancoa Ostancoa 64429 ostancoar 9,35 113 10,70
Uhartehiri Uhartehiri 64539 uhartear, uhartehiriar 11,74 210 18,74

Garraioa Aldatu

Euscal Hirigune Elkargoaren escu dagoco Car Express hiriarteco autobus sareac eta Proxi'Busa hirico jincarien sareac cerbitzatzen ditu escualdea. Guztira, 2 linec escaincen dute cerbitzua 9 udalerritan: Arrueta-Sarricota , Marchueta , Lücüce-Alzümarta , Garrüce , Behascane-Laphizqueta , Donapaleu , Amendüce-Unaso , Aiciritze-Gamue-Çohazti eta Arberatze-Cilhecoa . [9]

Gainera, Roulez en Amicuce elkarteac escariaren araueraco garraio cerbitzua escaincen du escualde guztian: Garraio Solidarioa . [10]

Economia Aldatu

Pyreneoetaco ekoizpen traditionalean oinharritutaco economia. Nekaçaritza urria. Hazcunça extensivoa ardi-aciendaren mendialdeco larreetan ( ardixuri eta latcha ), Pyreneoetaco raçaco behi nahassia eta çalduna. Cherri guti. Tiro-çaldia (bretoiera) eta aulki-çaldia (angloarabiera).

Euscara Aldatu

Luis Luciano Bonapartec , 1869an , Amicüceco udalerri guehienac ( Amorotze-Çokotze , Behauce , Lücüce-Alzümarta , Garrüce , Bithiriña , Amendüce-Unaso , Donapaleu , Ostancoa , Gabadi , Aiciritze-Gamue-Çohazti , Arboti-Çohota , Arberatze-Cilhecoa , Behascane-Laphizqueta , Larribarre-Sorhapürü eta Uhartehiri ) sailcatu cituen, ekialdeco behe-naffarrera euscalquia , Amicuce, Garaci eta Oztibarre escualdeetan hitz eguiten cena. Berce udalerriac ( Oragarre , Arrueta-Sarricota , Marchueta , Labetze-Bizcai eta Ilharre ) eremu ez-euscaldunean cegoen, han hizcunça nagussia occitaniera baitzen, versione gascoiarrean . [11]

Coldo Çuaçoc , 2010ean , bere herri guztiac naffar-laphurtera eta çubereraren arteco transitione-eremuan sailcatu cituen. [12]

Oharrac Aldatu

  1. ↑ Euscalçaindiac Amicuce deithur euscara batuan erabilcea gommendatzen du eta Amicüce thoquio euscalquiençat gordetzea.

Referenciac Aldatu

  1. ↑ a b Euscalçaindia . 122. araua: Naffarroa Behereco herri icendeguia. .
  2. ↑ Lhande, Pierre. (2001). Dictionnaire basque-français et français-basque : (dialectes labourdin, bas-navarrais et souletin) / tome I, Dictionnaire français-basque.. Elkarlanean ISBN 84-8331-777-X . PMC 493203587 . (Noiz consultatua: 2021-05-13) .
  3. ↑ Cfr. Corominas, Joan: De toponymia vasca y vasco-románica en los Bajos-Pirineos , Fontes Lingvae Vasconvm Stvdia et Docvmenta, IV, nº 12, 1972.
  4. ↑ Euscal phonetica, 158
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Garcia Arancon, María Raquel. Navarra e Inglaterra a mediados del siglo XIII. Naffarroac Governua .
  6. ↑ Compilation., Andrés-Gallego, José (1944- ...).,. (1998). Textos clásicos para la historia de reino de Navarra. Fundación histórica Tavera ISBN 84-89763-26-7 . PMC 491091525 . (Noiz consultatua: 2021-05-13) .
  7. ↑ «Amicuceco herri elkargoa» archive.wiquiwix.com (Noiz consultatua: 2021-05-13) .
  8. ↑ Berria.eus. «Jean-Rene Etchegarai hautatu dute Euscal Elkargoco lehendacari» Berria (Noiz consultatua: 2017-01-23) .
  9. ↑ (Francesez «Ipha Euscal Herrico CHIC CHAC sarea: garraio publicoaren goracada handia hilabethean.» France Bleu 2019-10-21 (Noiz consultatua: 2021-04-22) .
  10. ↑ Roulez en Amicuce - Garraio Solidarioco cerbitzua
  11. ↑ Luis Luciano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés , 1863 .
  12. ↑ Coldo Çuaço. El eusquera y sus dialectos . Alberdania, 2010.

Ikus, gainera Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Amicuce&oldid=9178940 "(e)tic escuratuta