Wikipedia

Amaiurco gazteluaren setioa

Articulu hau 1522co guduari buruzcoa da; 1813co gudua gaitzat duena berce hau da: « Amaiurco gudua »

Amaiurco gazteluaren setioa 1522co uztailaren 13tic 19ra egui çuen Carlos V.a emperadorearen espainiar armada ugari batec 150 naffar guerlari eta buruçagui lealistaco indar baten contra. [1] Setioa symbolismo handiz jancia heldu çaicu, bi indarren copuruen desorecagatic, une historicoagatic eta gothortuec, gudu desorecatuan, Naffarroaren ascatassun idealaren alde aguertu çuten ausardiagatic.

Amaiurco gazteluaren setioa
Naffarroaco conquista
Setioaren irudicapena; muino gailurreco informatione panela
Data 1522co uztailaren 13tic 19ra
Lekua Amaiurco gaztelua

  Naffarroa

  EH
Coordenatuac 43°12′14″N 1°28′53″W  /  43.20389°N 1.48139°W  / 43.20389; -1.48139
Emaitza Gaztelarren garhaipen
Gudulariac
Gaztela eta Aragoico Resuma Naffarroaco Resuma
Buruçaguiac
Diego López de Ayala
Juan Silva
Gonçalo Piçarro 		Jacue Belatz de Medrano
Indarra
5.000tic gora 150 inguru

Bertan bucatu cen Henrique II.a Naffarroacoaren aldeco indarrec eguindaco hirurgarren saiaquera Naffarroaco Resuma berrescuratzeco, 1512co Naffarroaco conquista eta guero. Azquen ascapen ahaleguina içan cen Borthuez (Pyreneoez) hegoaldeco Naffarroaco lurraldean. Naffar lealisten eta Carlos V.aren armaden arteco borrocac Hondarribico setioan içan çuen seguida, 1524co aphiril arte.

Setioa Aldatu

Saconceco, iracurri: « Amaiurco gaztelua »

Noaingo gudua galdu eta guero, Naffarroaco armada babes bilha joan cen Albreteco leinuaren lurraldeetara, Bearno eta Naffarroa Beherera . 1521eco irailean , Henriqu II.aren eta Frances I.aren armadac berce saiaquera bat eguin çuen eta, oraingoan, Baztan - Bidassoa ibarrac escuratu cituzten, barnean cela Amaiurco gaztelua . Alcaide eta garnicio gaztelarraren vicitza respectatu çuten, Gaztelara joaitea baimenduz.

Gaztelua defenditzeco 150 naffarren garnicioa utzi çuten, Jacue Belatz de Medrano buruçagu çutela. 1522co otsailaren hassiera , Gaztelaco Resumaco tropec ibarrean erassoac eguiteari ekin ceraucoten/cioten. Marchoaren 14an Orçorrotz gothorlekua hartu çuten. 1522co ekainaren 17an , berriz, Doneztebe hartu çuten gudua içan ondoren, Amaiur eta Hondarribia arteco bidea moztuz. Mirandaco condea cen regueorde gaztelarrac uztailaren 3an erabaqu çuen Amaiurco gaztelua harcea

5.000 guerlaritic goraco Gaztelaco Resumaco armadaren erdiac espainiar guerlari professionalac ciren; berce erdiac, ordea, appellitum deiaren bidez recrutaturico affarrez ossatzen ciren. [2] [oh 1] Batzuc gogo onez cihoacen, eta berce batzuc beharturic. [2] Gaztelua setiatu çuten, bertan ceuden 150 naffarren aurka, eta horretaraco setioraco canoiac cekarçaten. Gazteluaren barruan Francisco Xabiercoaren anaia bi ceuden ( Johannes eta Miel ). Naffarrec erassoaldiei sei egunez eutsi ceraueten uztailaren 13tic 19ra . [3]

150 personaco garniciotic 39 athera ciren viciric, eta preso eraman cituzten Iruñera . Bertan, 14 egun gueroago, Jacue Belatz de Medrano alcaidea eta haren semea poçoinduac içan ciren [4] . Abuztuaren 11n , aguintar occupatzaileec gaztelua leherraraci çuten, valiozcoac ciren gauçac confiscatu eta guero; Baztan ossoan ençun cen leherqueta. Abuztuaren 31an , Amaiurren larriqui çauritu Gonçalo Piçarro capitain gaztelarra hil cen.

Orhoimena Aldatu

 
500. urtheurren ekitaldietaco ancezpen bat (Herriexistencia)

Amaiurco gaztelua oinharrietaraino eraitsi cen gudutic hamarcada guti batzuetara. Gazteluco athari nagussico atheac Jaureguiçarren bucatu çuen, ursutarren leinu collaboratzailearen mesedetan jaureguiçartarren leinuari confiscatu dorretchean. Dorretche hori Frances Xabierren familia lealistarena içan cen conquista baino lehen, Maria Azpilcueta amaren aldetic. Gaineraco hondar guehienac inguruco etcheetan berrerabili ciren.

Orhoimena galdu eguin cen gazteluaren aztarnequin batera. Joseph Moretec aiphat çuen bere Annales del Reyno de Navarra chronica (1685). Joan Iturralde Suitec interes historico handia aguertu çuen battalia horrequin, eta naffarren memoriaren lekutzat jo çuen.

Haren berri çabaldu çuen XIX. mende amaieratic aurrera. Carlista ascoc eta euscal aberçaleec bere eguin çuten guduaren orhoitzapena, eta 1922co ekainean Amaiurco monolithoa eraiqu cen, gazteluaren eta Amaiurco guduaren orhoigarri. Carlismotic atherataco factione espainolista batec, Victor Pradera buru çuenac, traidoretzat jo cituen Amaiurco gazteluco naffar defendatzaileac, eta gogor jo çuen urtheurren monolithoaren contra, eta Fernando el Católico y los falsarios de la historia idazlana idatzi (1922). 1931co uztailean, Amaiurco monolithoa çartaraci çuten dynamitaz: damnatio memoriae ekinça bat.

Litteratura eta musica Aldatu

 
Gazteluaren irudicapena.

1930eco hamarcadan Lauaxeta poetac guerthacari honi buruzco Amayur gaztelu balça olerqui idatzi çuen. Guerora, jada 1978an Antton Valverde musicariac abesti bilhacatu çuelaric.

1995ean, Exquixu taldeac Gaua heldu orduco discoan Amaiurco setioari buruzco abestia ( Amaiur icemburucoa) grabatu çuen.

Oharrac Aldatu

  1. ↑ Sagredoc, hala ere, 10.000 oinezco (infanteria) eta 1.600 çaldizco (çalditeria) cembatu ditu; ikus Eusconews .

Ikus, gainera Aldatu

Referenciac Aldatu

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Sagredo Garde, Iñaqui. «Amaiur, 1522. Nuestra historia desconocida» www.eusconews.eus (Noiz consultatua: 2022-07-12) .
  2. ↑ a b Senhar, Joxerra. «Historia» Berria (Noiz consultatua: 2022-07-14) .
  3. ↑ Monteano, Peio J.. (2021). La conquista de Hondarribia : entre España, Navarra y Francia : (1521-1524). Minçoa  69 or. ISBN 978-84-96513-31-0 . PMC 1291888734 . (Noiz consultatua: 2022-07-23) .
  4. ↑ «Amaiur/Maya - Auñamendi Eusco Encyclopedia» aunamendi.eusco-ikascunça.eus (Noiz consultatua: 2019-11-17) .

Bibliographia Aldatu

Campo estecac Aldatu

" https://eu.wiquipedia.org/w/index.php?title=Amaiurco_gazteluaren_setioa&oldid=9357211 "(e)tic escuratuta